قیام توابین، یکی از بازتابهای سیاسی و انقلابی واقعه کربلا است. این قیام به فرماندهی سلیمان بن صرد خزاعی به‌جهت پشیمانی کوفیان از یاری نکردن امام حسین (علیه‌السّلام) و در نتیجه شهادت آن حضرت به همراه اصحابش و اسارت اهل بیت ایشان بوده است. در ادامه این مقاله جزئیات بیشتری درباره توابین و قیام انها و درسهایی که میتوان از انها گرفت، میخوانید. با ما همراه باشید.
“توابین” چه کسانی بودند؟
قيام توابين يكي از ماندگارترين قيام‌هايي است كه در خونخواهي امام حسين (ع) و 72 تن از ياران با وفايش بر عليه حكومت اموي انجام شد و هر چند به سرانجام نرسيد، اما بيش از پيش بر حقانيت امام حسين (ع) و يارانش صحه گذاشت به طوري كه پس از گذشت 1370 سال از قيام توابين، هنوز اين قيام به عنوان يكي از تاثيرگذارترين قيام‌هايي تلقي مي‌شود كه زمينه وقوع قيام‌هاي ديگر را عليه حكومت جائر اموي فراهم كرد.
توابين گروهي از مردم كوفه و نواحي اطراف اين شهر بودند كه در هنگام حادثه جان سوز كربلا در سال 61 هجري، ساكت ماندند و به نوعي مرعوب عبيدالله بن زياد حاكم كوفه شدند كه فضاي اين شهر را به جهنمي براي شيعيان تبديل كرده بود. پس از شهادت امام حسين (ع) و به اسارت رفتن خاندان اين امام همام، توابين به شدت نادم شدند و “سليمان بن صرد خزاعي” رهبر اين گروه با تشكيل سپاهي 16 هزار نفري قصد حمله به شام و از ميان بردن عبيدالله بن زياد كرد و با شعار “یا لَثارات الحسین” به سمت شام به حركت درآمدند.
رهبران نهضت توابين به جز سليمان بن صرد خزاعي، عبارت بودند از” مسیب بن نجبه، عبدالله بن سعد ِازدی، عبدالله بن وال و رفاعة بن شداد كه همگي سليمان را همراهي مي‌كردند. اما در اين بين “مختار ثقفي” كه در زمان حادثه عاشورا در حبس “ابن زياد” بود با قيام توابين به دليل آنچه كه بي كفايتي سليمان در امور نظامي خواند از همراهي توابين خود داري كرد و خطاب به سپاه توابين گفت” سليمان صلاحيت رهبري شما را ندارد و همه شما را به دليل نداشتن تدبير در امور نظامي و جنگ به كشتن خواهد داد”. همين خطابه مختار باعث شد كه از سپاه 16 هزار نفري توابين تنها 4 هزار نفر از آن‌ها باقي بمانند.
سر انجام سپاه 4 هزار نفري توابين در سال 65 هجري به سوي شام حركت كرد و در بين راه بر سر مزار امام حسين (ع) حاضر شدند و به مدت يك شبانه روز بر مزار آن حضرت گريه و زاري كردند. توابين در محلي به نام عين الورده با سپاه 30 هزار نفري ابن زياد وارد جنگ شدند و به مدت 3 روز در برابر سپاه تا بن دندان مسلح شام دلاورانه جنگيدند، اما با كشته شدن اكثر توابين از جمله سليمان بن صرد خزاعي، قيام توابين به شدت سركوب شد به طوري كه “رفاعة بن شداد” تنها رهبر جان به در برده توابين دستور عقب نشيني و بازگشت به سوي كوفه را داد.
در دیبامگ بخوانید: یالثارات الحسین یعنی چه؟ ریشه این شعار از کجا نشأت گرفته؟
تمام توابين به دنبال خونخواهي نبودند
اين قيام با شعار ” يالثارات الحسين” آغاز شد كه به اعتقاد برخي تمام توابين به دنبال خونخواهي نبودند بلكه به دنبال پست و مقام بودند به طوري كه امام سجاد (ع) نه قيام آن‌ها را تاييد و نه رد كرد. آخرين حلقه قيام توابين قيام مختار بود كه نسبتا موفق عمل كرد و توانست تمام كساني كه در واقعه عاشورا مقصر بودند را به سزاي عمل خود برساند.
مهمترين درسي كه بايد از اين قيام گرفت اين است كه اگر به موقع در برابر رخدادها عكس العمل نشان ندهيم و به نوعي بصيرت نداشته باشيم در آينده فرصت جبران نخواهيم داشت و پشيمان خواهيم شد همان طوري كه توابين نادم شدند و هرگز خود را نبخشيدند.
قيام توابين ثابت كرد كه امام حسين (ع) به دنبال قدرت نبودند
يكي ديگر از درس‌هايي كه مي‌توان از اين قيام گرفت آن است كه اگر فتنه‌اي در جهان اسلام رخ دهد بايد در مسير ولايت گام گذاشت. اگر جريان حق توسط حكومت‌هاي جور سركوب شوند اين حكومت‌ها بايد بدانند كه اين سركوب‌ها آتش زير خاكستر مي‌شود و روزي گريبان ظالمان را خواهد گرفت همان طوري كه سرانجام تبعات قيام عاشورا گريبان حكومت بني اميه را گرفت.
قيام توابين به نوعي حقانيت امام حسين (ع) را مي‌رساند كه ايشان هرگز به دنبال قدرت نبودند و در آن فضاي غبار آلود حكومت يزيد امام تنها به دنبال استمرار دين خدا و پياده كردن اسلام ناب محمدي بودند.
قيام توابين نشان داد كه آن‌ها در زمان واقعه عاشورا تبعيت محض از ولايت نكردند و خيلي دير عكس العمل نشان دادند. در اين بين مختار ثقفي در قيام خود با محمد بن حنفيه برادر امام حسين (ع) هماهنگي كرد و تبعيت بيشتري از ولايت داشت. مختار اعتقاد راسخي به ولايت اهل بيت داشت.
اگر به دشمن مجال دهيم به سرنوشت توابين دچار مي‌شويم
مهمترين درسي كه در روزگار كنوني مي‌توان از قيام توابين گرفت اين است كه نبايد فريب تبليغات دشمن را خورد. همان طور كه مردم كوفه فريب تبليغات حكومت بني اميه را خوردند. شرايط كنوني به گونه‌اي شده است كه بيشتر شبيه اوايل نقلاب است و متاسفانه برخي از افراد ولايت پذيري كمي دارند و امروز اگر ما به دشمن مجال جولان بدهيم به سرنوشت توابين دچار مي‌شويم. بايد به گونه‌اي رفتار كنيم كه ديگر شاهد واقعه عاشوراي ديگري در اين برهه از زمان در جامعه نباشيم كه بصيرت مردم به طور حتم مانع وقوع عاشوراي ديگري خواهد شد.
به هر حال اگر توابين قيام نمي‌كردند شايد به جاي سپاه شام بار سنگيني گناه و عذاب وجدان آن‌ها را از پا در مي‌آورد و در جرگه يزيديان قرار مي‌گرفتند. هر چند حركت توابين توام با احساس بود و از نظر نظامي عقلاني نبود، اما شهادت آن‌ها توانست تا حد زيادي لكه ننگ يزيدي بودن را از چهره‌شان بزدايد و زمينه را براي قيام‌هاي ديگر بر عليه اُمويان فراهم كند.