شاید اکثر داوطلبان کنکور و به خصوص آن هایی که برای اولین بار در کنکور سراسری شرکت می کنند با مفهوم و معنای تراز آشنایی نداشته باشند و ندانند این اطلاعات درچه محلی از کارنامه درج شده و چه اطلاعاتی را به داوطلب می دهد.
معنی لغوی تراز به معنی بالانس و تعادل است و هدف از محاسبه تراز، همسطح و یکسان سازی ارزش نمره ها یا درصدها است. اما این تراز در کارنامه کنکور به چه معناست و چه تاثیری در انتخاب رشته دارد را در این نوشته از دیبامگ می خوانید.
منظور از تراز کنکور چیست؟
تراز کنکور سطح علمی داوطلب را نسبت به سایر داوطلبین آزمون مشخص می کند. از این رو معیار مناسبی برای مقایسه فرد با سایر داوطلبین می باشد. به معنی ساده تر تراز نشان می دهد که داوطلب در بین همه شرکت کنندگان در آزمون سراسری در چه وضعیت و جایگاهی قرار دارد. نمره کل یا تراز، تابعی از اختلاف نمره داوطلب با میانگین جامعه آماری است. تراز در واقع نماینگر وضعیت علمی داوطلب در هر درس نسبت به سایر شرکت کنندگان می شود و نحوه محاسبه آن بر اساس فاکتورهای نمرات تراز كنكور، ضرایب مربوط به هر زیرگروه و همچنين تاثير سوابق تحصيلی بر حسب نظام آموزشی است.
تفاوت تراز کنکور با رتبه و درصد
فرض کنید در کنکور ۱۴٠۳ درجه سختی درس زیست متوسط است و داوطلبی زیست را ۸٠ درصد زده است، حالا بر فرض در کنکور ۱۴٠۴ سوالات این درس بسیار دشوار هستند، در این شرایط میانگین درصد داوطلبان پایین‌تر خواهد بود و مثلا درصد ۶٠ زیست در کنکور ۱۴٠۴ ارزشی برابر با درصد ۸٠ این درس در کنکور ۱۴٠۳ دارد. در واقع تراز یا نمره کل، بر اساس سختی سوالات تعیین می‌شود و عملکرد شما را با داوطلبان دیگر مقایسه می‌کند. اما اینجا این سوال پیش می آید که درصد و رتبه در کارنامه کنکور چیست؟
درصد هر درس، نشان دهنده نمره خام شما در آن درس است. در واقع بر اساس اینکه به چه تعداد سوال پاسخ درست داده‌اید و چند سوال غلط دارید، درصد هر درس مشخص می‌شود. شاید باورتان نشود اما در کارنامه کنکور، درصد کاربرد دیگری ندارد و ممکن است شما با یک درصد بالا نتیجه خوبی کسب نکنید و برعکس با یک درصد متوسط به نتیجه بهتری برسید، اما چرا این اتفاق می‌افتد؟ برای پاسخ به این سوال باید با مفهوم تراز آشنا شوید.
رتبه محصول تراز است و ترتیب داوطلبان را بر اساس عملکردشان مشخص می‌کند. موضوع کمی پیچیده است پس بیایید باز هم از یک مثال کمک بگیریم. فرض کنید شخصی در یک امتحان نمره ۱۸ کسب کرده است، هیچ کدام از رقبای او در این امتحان موفق به کسب نمره ۱۸ نشده‌اند، پس او در مقایسه با سایرین و درجه سختی امتحان بهترین عملکرد را داشته است. بر اساس اینکه او بالاترین تراز و بهترین عملکرد را داشته، رتبه او در این امتحان ۱ خواهد بود. حالا سایر شرکت‌کنندگان با این شخص مقایسه می‌شوند و بر اساس ترازی که دارند، به ترتیب در رتبه‌های بعدی قرار می‌گیرند.
تراز کنکور کجای کارنامه است؟
تراز و یا نمره کل به دو صورت نمره کل نهایی و ماکزیمم نمره کل زیر گروه ها ارائه می شود و هر یک اطلاعات مهمی در خصوص عملکرد داوطلب در آزمون به او می دهد. در عکس زیر ما آن را با نقطه ای آبی نشان داده ایم.
تراز کنکور چطور محاسبه می شود؟
سازمان سنجش برای محاسبه تراز کنکور از یکسری فرمول‌های پیچیده استفاده می‌کند که دانستن این فرمول‌ها نه ضرورتی دارد و نه کمکی به شما می‌کند. آنچه که باید بدانید این است که تراز کنکور به چه چیزهایی بستگی دارد و چطور می‌توانید تراز کنکورتان را بهتر کنید.
ابتدا تراز هر درس به صورت جداگانه و بر اساس نمره خام یا درصد آن درس و نیز درجه سختی سوالات و عملکرد سایر داوطلبان تعیین می‌شود. سپس، تراز هر درس در ضریب درس مورد نظر ضرب شده، همه مقادیر با هم جمع می‌شوند و بر مجموع ضرایب تقسیم می‌شوند تا تراز یا نمره کل داوطلب به دست آید. پس ضریب هر درس نیز یکی از عوامل موثر در محاسبه تراز کل است؛ برای مثال زیست با ضریب ۱۲ نسبت به شیمی با ضریب ۹ تاثیر و سهم بیشتری در محاسبه تراز کل داوطلبان رشته تجربی دارد.
کدام رتبه و تراز در کارنامه اهمیت دارد؟
در کارنامه کنکور ما یک رتبه کل بدون اعمال سهمیه (رتبه کشوری) و یک رتبه در سهمیه نهایی داریم، همچنین یک تراز کل هم داریم. سوالی که پیش می‌آید این است که کدام رتبه و تراز برای ما اهمیت دارد و ما با کدامیک از ارقام موجود در کارنامه کنکور انتخاب رشته می‌کنیم؟
اگرچه تراز نشان دهنده سطح علمی داوطلبان است اما ما برای انتخاب رشته کنکور رتبه را ملاک قرار می‌دهیم. برای انتخاب رشته دانشگاه آزاد، رتبه کشوری و برای انتخاب رشته سراسری (دوره‌های روزانه، شبانه، پیام نور و غیر انتفاعی) از رتبه در سهمیه استفاده می‌کنیم. برای اطلاع از تاثیر سهمیه‌ها در کنکور، می‌توانید مقاله صفر تا صد اعمال سهمیه‌ها در کنکور سراسری را مطالعه کنید.