اگر شما هم دانش آموز رشته تجربی هستید احتمالا حداقل یکبار خود را در روپوش سفید و درحال درمان بیماران تصور کرده اید. اما آیا میدانید منظور از پیراپزشکی چیست؟ میدانید برای انتخاب این رشته‌ها باید دروس کدام زیرگروه تجربی را بخوانید؟ چگونه در رشته‌های بدون کنکور پیراپزشکی ثبت نام کنید؟ بهترین رشته پیراپزشکی از نظر شغل و درآمد کدام است؟ در این مطلب از دیبامگ می‌خواهیم به معرفی انواع رشته های پیراپزشکی و همه جزییاتی که به آشنایی با رشته های پیراپزشکی و آینده شغلی آن‌ها کمک می‌کنند، بپردازیم.
رشته پیراپزشکی چیست ؟
آن دسته از رشته‌های مرتبط با پزشکی و درمان که در کنار متخصصین به تشخیص، مراقبت، انجام کارهای درمانی یا ارجاع بیماران می‌پردازند، رشته های پیراپزشکی گفته می‌شوند. مشاغل پیراپزشکی تکمیل‌کننده تخصص‌های درمانی در بیمارستان‌ها، کلینیک‌ها و آزمایشگاه‌ها هستند. فارغ‌التحصیلان این رشته‌ها اغلب در محیط‌های درمانی کار می‌کنند و با بیماران ارتباط مستقیم دارند. فقط از رشته تجربی می‌توانید وارد پیراپزشکی شوید.
پیراپزشکی شامل چه رشته هایی است ؟
پیراپزشکی شامل رشته‌های مرتبط با تشخیص و درمان بیماری‌ها و مدیریت خدمات بهداشتی است. در ادامه تمام رشته های پیراپزشکی را مشاهده می‌کنید:
- رشته مامایی
- رشته پرستاری
- رشته هوشبری
- اعضای مصنوعی و وسایل کمکی
- رشته بینایی سنجی
- رشته شنوایی سنجی
- رشته اتاق عمل
- رشته کاردرمانی
- رشته فیزیوتراپی
- رشته ساخت پروتزهای دندانی
- رشته بهداشت عمومی
- بهداشت حرفه‌ای
- بهداشت محیط
- علوم حدیث، اخلاقی و آداب پزشکی
- فناوری اطلاعات سلامت
- اداره امور بیمارستان‌ها
- تکنولوژی پزشکی هسته‌ای
- مهندسی پزشکی بالینی
- رشته رادیولوژی (پرتوشناسی)
- پرتودرمانی (رادیو تراپی یا رشته رادیولوژی)
- مددکاری اجتماعی
- رشته علوم آزمایشگاهی
- رشته علوم تغذیه
در دیبامگ بخوانید: با تراز ۵۰۰۰ تجربی چی قبول میشم؟ [کنکور ۱۴۰۳ ]
تفاوت رشته های پیراپزشکی و پزشکی چیست ؟
دانش‌آموزان زیادی تخصص‌های پزشکی را با رشته پیراپزشکی اشتباه می‌گیرند و فرق پزشکی و پیراپزشکی را نمی‌دانند. به طور مثال تخصص رادیولوژی یا کارشناس رادیولوژی حیطه دانش و فعالیت متفاوتی دارند. یک کارشناس رادیولوژی نمی‌تواند تشخیص نهایی یا گزارش تصویربرداری را ضمیمه جواب بیمار کند و این حوزه مربوط به متخصص رادیولوژی است. حوزه فعالیت رشته‌هایی با اسم مشابه در این دو شاخه، تفاوت‌های بسیاری دارد:
تشخیص تخصصی
رشته های پیراپزشکی به نوع تکمیل‌کننده رشته‌های تخصص پزشکی هستند و در کنار متخصصان قرار دارند. کارشناسان پیراپزشکی باید در صورت لزوم بیمار را به متخصص ارجاع دهند تا تشخیص و درمان نهایی را انجام دهد.
مقاطع تحصیلی پیراپزشکی و پزشکی
رشته های پیراپزشکی شامل مقاطع تحصیلی کاردانی، کارشناسی، کارشناسی‌ارشد و دکترای تخصصی هستند.
رشته‌های گروه پزشکی (داروسازی، پزشکی، دنداپزشکی) از مقطع دکترای حرفه‌ای در کنکور دانشجو می‌پذیرند و فارغ‌التحصیلان می‌توانند بعد از آن برای دریافت تخصص (دستیاری) در رشته‌های مختلف و بوردهای فوق‌تخصص اقدام کنند.
تاسیس مطب با پیراپزشکی و پزشکی
رشته‌های پزشکی، می‌توانند با مدرک خود پروانه تاسیس مطب دریافت کنند اما هر فارغ‌التحصیل پیراپزشکی به تنهایی نمی‌تواند مطب یا کلینیک تاسیس کند. فقط برخی از رشته‌های پیراپزشکی این امکان را دارند. آن هم با شرایط خاص مانند مشارکت چند نفر برای تاسیس مطب امکان دارد.
طرح نیروی انسانی پیراپزشکی
مجموعه رشته های پیراپزشکی به دلیل ماهیت درمانی آن و ارائه در وزارت بهداشت، مانند سایر رشته‌های گروه پزشکی دارای طرح خدمت نیروی انسانی به مدت دو سال هستند. طرح نیروی انسانی در برخی رشته‌های به صورت اجباری و در برخی دیگر به شکل اختیاری اجرا می‌شود. در رشته‌هایی که طرح اجباری دارند، دانشجویان نمی‌توانند قبل از گذراندن طرح در کنکور مقطع بعدی شرکت کنند.
انتخاب رشته های پیراپزشکی در کنکور
دانش‌آموزان علاقه‌مند به رشته‌های پیراپزشکی، باید در سال نهم یا نهایتا تا سال یازدهم، وارد رشته تجربی شوند تا بتوانند در کنکور تجربی شرکت کنند
رشته های پیراپزشکی بدون کنکور
برخی از رشته‌های شاخه پیرا پزشکی به صورت نیمه‌متمرکز و بر اساس سوابق تحصیلی دانش‌آموزان و معدل، پذیرش بدون کنکور نیز دارند. برای ثبت نام بدون کنکور پیراپزشکی باید از طریق سایت سازمان سنجش اقدام کنید. اما دو نکته مهم درباره این رشته‌ها را فراموش نکنید:
- دانشجویان متعهد به خدمت ۳ برابر طول مدت تحصیل در یکی از مراکز پزشکی اعلام شده توسط دانشگاه هستند.
- محدودیت سنی برای ثبت نام در این نوع پذیرش وجود دارد.
پذیرش این رشته‌ها، به صورت بومی است. یعنی داوطلبان بومی برای قبولی سهمیه دارند.
شرایط پیراپزشکی بدون کنکور
تحصیل در رشته‌های بدون کنکور که فقط در مقطع کاردانی و در برخی از دانشگاه‌ها ارائه می‌شوند، نیاز به پرداخت شهریه دارد. شرایط انتخاب رشته های بدون کنکور پیراپزشکی شامل موارد زیر است:
- داشتن دیپلم ۳ ساله متوسطه نظام جدید به همراه مدرک تحصیلی دوره پیش‌دانشگاهی
- حداقل معدل کتبی دیپلم ۱۵
- سلامت جسمی و روانی داوطلب متناسب با رشته مورد نظر
- حداقل سن ۱۸ و حداکثر ۲۵ سال تمام و در صورت انجام خدمت سربازی ۲۷ سال تمام
- دانشجویان و فارغ التحصیلان کلیه رشته‌ها و مقاطع تحصیلی دانشگاهی، نمی‌توانند در رشته‌های بدون کنکور پیراپزشکی ثبت نام کنند.
- داوطلبان آقا باید از لحاظ وضعیت نظام وظیفه فاقد هرگونه مشکلی برای ثبت نام باشند.
لیست رشته های پیراپزشکی بدون کنکور
در حال حاضر و بر اساس دفترچه انتخاب رشته سال ۱۴۰۲، رشته های بدون کنکور پیراپزشکی عبارتند از:
- کاردانی بهداشت عمومی گرایش بهداشت خانواده
- کاردانی بهداشت عمومی گرایش مبارزه با بیماری ها
- کاردانی بهداشت حرفه ای
- کاردانی مامایی
- کاردانی اتاق عمل
- کاردانی هوشبری
به یاد داشته باشید که لیست رشته‌های بدون کنکور پیراپزشکی هر سال تغییر می‌کند و حتی ممکن است برخی از آن‌ها حذف شوند.
پردرآمدرترین رشته های پیراپزشکی
در ادامه شاخه‌های پرطرفدار رشته پیراپزشکی را معرفی خواهیم کرد که دانش‌آموزان می‌توانند از کنکور و مقطع کاردانی یا کارشناسی انتخاب کنند.
مامایی
فارغ‌التحصیلان رشته مامایی به مراقبت، معاینه و تشخیص مشکلات و ارائه واکسن و درمان‌های ساده برای دختران از زمان بلوغ، پیش، حین و پس از بارداری و همچنین مراقبت‌های نوزادی می‌پردازند. یک دیگر از وظایف ماما این است که در صورت لزوم بیمار را برای انجام درمان تخصصی به متخصص زنان و زایمان یا متخصص اطفال ارجاع دهد. امکان ادامه تحصیل در این رشته تا مقطع دکترا وجود دارد و فقط دختران می‌توانند مامایی را انتخاب کنید.
پرستاری
پرستاری یکی از مشاغل به شدت حیاتی در حوزه درمان و بیمارستان‌ها و پس از پزشکی مهمترین شغل مراقبت‌های بهداشتی در مراکز درمانی است. به همین علاوه بر سختی‌های و چالش‌ها، رشته پرستاری وضعیت اشتغال و درآمد نسبتا مناسبی دارد. وظیفه اصلی پرستاران انجام درمان‌های روزانه، مراقبت و نگهداری از بیماران و ثبت گزارش دقیق از شرایط آن‌ها است. شغل پرستاران می‌تواند با افزایش تحصیلات یا سابقه کار به سرپرستار یا سوپروایزر ارتقا پیدا کند.
اتاق عمل
فارغ‌التحصیلان رشته اتاق عمل باید در کنار سایر مسئولان و پزشکان متخصص اتاق عمل، هنگام جراحی، قبل و پس از آن به انجام کارهایی مانند چک کردن وسایل و ابزارهای جراحی اتاق عمل، آماده کردن اتاق عمل، استریل کردن وسایل جراحی، نگهداری و انتقال نمونه‌های حین جراحی و آماده کردن وضعیت بیمار، قبل از عمل، حین عمل و بعد از آن بپردازند.
اتاق عمل
فارغ‌التحصیلان رشته اتاق عمل باید در کنار سایر مسئولان و پزشکان متخصص اتاق عمل، هنگام جراحی، قبل و پس از آن به انجام کارهایی مانند چک کردن وسایل و ابزارهای جراحی اتاق عمل، آماده کردن اتاق عمل، استریل کردن وسایل جراحی، نگهداری و انتقال نمونه‌های حین جراحی و آماده کردن وضعیت بیمار، قبل از عمل، حین عمل و بعد از آن بپردازند.
هوشبری
فردی که رشته هوشبری می‌خواند باید در کنار متخصص بیهوشی که یکی از رشته‌های تخصص پزشکی است، وضعیت و علائم حیاتی بیمار قبل، حین و پس از بیهوشی را مرتبا بررسی و گزارش کند. فارغ‌التحصیلان این رشته باید کار با ابزارهای مختلف در اتاق عمل، آماده کردن تجهیزات بیهوشی و استریل کردن آن‌ها قبل از جراحی را فرابگیرند. کار کارشناس هوشبری شب قبل از عمل برای گزارش‌گیری از وضعیت بیمار آغاز می‌شود و تا لحظه به هوش آمدن بیمار با کمترین عوارض بر سلامت عمومی او، ادامه پیدا می‌کند.
رادیولوژی
دیگران چه می‌خوانند؟رادیولوژی یا تکنولوژی پرتوشناسی یکی از رشته‌های مقطع کاردانی یا کارشناسی است که از طریق کنکور تجربی می‌توانید آن را انتخاب کنید. بنابراین این رشته را با تخصص رادیولوژی که پزشکان با آزمون دستیاری در آن شرکت می‌کنند، اشتباه نگیرید. دانشجویان رشته رادیولوژی کار با تجهیزات و دستگاه‌های تصویربرداری و اسکن را فرا می‌گیرند. شغل فارغ‌التحصیلان این رشته تصویر برداری و ظور تصاویر رادیوگرافی یا دستیاری متخصصین رادیولوژی در بیمارستان‌ها و مراکز تصویربرداری است.
رادیوتراپی
کارشناسی تکنولوژی پرتودرمانی یا رادیوتراپی برخلاف تشابهی که با نام رشته رادیولوژی دارد، کاملا با آن متفاوت است. در این رشته دانشجویان آموزش می‌بینند تا به عنوان یک رادیوتراپیست یا پرتودرمانگر، از انواع دستگاه‌ها و تجهیزات پرتودرمانی که در درمان تومورها، سرطان‌ها و برخی از بیماری‌های خودایمنی کاربرد دارند، استفاده کنند.
علوم آزمایشگاهی
وظیفه اصلی فارغ‌التحصیلان رشته علوم آزمایشگاهی دریافت نمونه‌های آزمایشگاهی بیماران و انجام بررسی‌های تخصصی روی نمونه‌ها برای تشخیص صحیح بیماری‌ها یا اندازه‌گیری فاکتورهای درخواست شده است. محل کار اصلی متخصصان این رشته، آزمایشگاه‌های تشخیص طبی مراکز خصوصی یا بیمارستان‌ها محسوب می‌شود.
فیزیوتراپی
فردی که رشته فیزیوتراپی خوانده است از دستگاه‌ها، ابزارهای فیزیکی، تمرینات اصلاحی و حرکات‌های ورزشی برای بهبود دردها و مشکلات عضلانی، اسکلتی و مفصلی بیماران استفاده می‌کند. فیزیوتراپ‌ها معمولا بر اساس دستور پزشک متخصص درمان لازم برای بیماران را انجام می‌دهند.
بینایی سنجی
رشته بینایی‌سنجی یا اپتومتری به آموزش بیماری‌ها، سلامت و بهداشت چشم، مراقبت‌های اولیه از بیایی، معاینات روتین چشم برای سنجش بینایی، ارزیابی دید دو چشمی، دید رنگ، قدرت تطابق، تنبلی چشم، حرکات چشمی و مانند این‌ها می‌پردازد.فارغ‌التحصیلان این رشته که با عنوان بینایی‌سنج یا اپتومتریست شناخته می‌شوند، وظیفه معاینات و غربالگری‌های اولیه وضعیت چشم و بینایی را در بیمارستان‌ها، مراکز جراحی چشم و کلینیک‌های چشم‌پزشکی بر عهده دارند و بیمار را به متخصص چشم ارجاع می‌دهند.
شنوایی سنجی
همانطور که از نام این رشته مشخص است، شنوایی‌سنجی به بررسی و مطالعه سلامت گوش و حس شنوایی می‌پردازد تا مشکلات احتمالی در میزان شنوایی، سلامت پرده گوش، وضعیت مایع گوش و سایر مسائل مرتبط با آن را شناسایی کرده و بیمار را به متخصص گوش و حلق و بینی ارجاع دهند. همچنین تجویز سمعک، قالب‌گیری و بررسی ایرادات و مشکلت ابزارهای کمک‌شنوایی از دیگر وظایف یک شنوایی‌سنج است.
اعضای مصنوعی
فارغ‌التحصیلان رشته اعضای مصنوعی وظیفه ساخت ارتز و پروتز را برعهده دارند که وسایل کمکی برای آسیب‌های جسمانی هستند و به افرادی که از هنگام تولد یا در اثر بیماری‌ها و حوادث دچار آسیب فیزیکی شده‌اند کمک می‌کنند. قالب‌گیری، طراحی و تولید این وسایل یا تجویز انواع مناسب آن با توجه به مشکل هر فرد، از وظایف کارشناسان اعضای مصنوعی محسوب می‌شود.
گفتار درمانی
رشته گفتار درمانی یکی از زیرشاخه‌های رشته های پیراپزشکی و توانبخشی است. اختلالات زبانی و کلامی به دلای مختلفی مانند مشکات مادرزادی، مشکلات ژنتیکی، بیماری، حوادث، آسیب‌های مغزی و روانی ایجاد می‌شوند و کار فارغ‌التحصیل این رشته، تشخیص و درمان اختلالات زبانی و گفتاری است. دانشجویان این رشته باید با آناتومی دهان، حلق، حنجره، بیماری‌ها و مشکلات مرتبط با بلع، صحبت کردن (اختلال یادگیری، اختلال تلفظ، لکنت، اختلال تشدید، دیر حرف زدن) یا مشکلات آناتومیک دهان آشنایی داشته باشند.
کاردرمانی
رشته کاردرمانی نیز مانند گفتار درمانی جزو مجموعه پیراپزشکی و توانبخشی محسوب می‌شود که حیطه فعالیت بسیار وسیعی دارد. کارشناسان این رشته به بیماران آسیب‌دیده در اثر کهولت سن، مشکلات مادرزادی و ژنتیکی، حوادث یا بیماری‌ها که دچار مشکلات فیزیکی شده‌اند یا عملکرد عضوی را از دست داده‌اند، کمک می‌کنند تا بتوانند مهارت‌ها لازم برای انجام کارهای روزمره خود را تقویت کنند یا دوباره به وجود بیاورند. کلینیک‌های توانبخشی، لال احمر، بهزیستی و بیمارستان‌ها از جمله سازمان‌های محل فعالیت این رشته محسوب می‌شوند.
آینده شغلی رشته های پیراپزشکی
همانطور که گفتیم، شاخه های پیراپزشکی مرتبط با تشخیص و درمان بیماری‌ها هستند و از این نظر، آینده شغلی پیراپزشکی در رتبه بعد از پزشکی قرار دارد. به دلایل زیر شغل های پیراپزشکی آینده و درآمد قابل قبول و رو به رشدی دارند:
- روش‌های درمانی در حال پیشرفت سریع هستند به همین دلیل رشته‌ها به سمت تخصصی‌تر شدن و جزیی‌تر شدن می‌روند. از این نظر رشته‌های پیراپزشکی که روی درمان‌های خاص تمرکز دارند، اهمیت بالاتری پیدا خواهند کرد.
- به دلیل شرایط زندگی، توجه بیشتر جامعه به سلامت، افزایش جمعیت و بالاتر رفتن سن امید به زندگی، نیاز به کادر درمان در حال رشد است.
- پیراپزشکی مکمل پزشکی است و تا زمانی که نیاز به درمان وجود دارد، نیاز به پیراپزشکی نیز وجود دارد.
- همه رشته‌های پیراپزشکی می‌توانند بعد از اتمام تحصیلات در مراکز عمومی، کلینیک‌های خصوصی یا مطب شخصی خود فعالیت کنند.
- به جز کار تخصصی در حوزه درمان، کار در شرکت‌های تولید کننده یا واردکننده تجیزات پزشکی و درمانی از دیگر موقعیت‌های شغلی گروه پیراپزشکی محسوب می‌شود.