موزه زمان یا خانه حسین خداداد که به نام «موزه ساعت» هم شناخته می‌شود یک خانه تاریخی در زعفرانیه و مربوط به دوره قاجار است و در تهران، خیابان ولیعصر، خیابان زعفرانیه، نبش چهارراه پرزین بغدادی واقع شده‌است. این اثر در تاریخ ۲ بهمن ۱۳۸۲ با شمارهٔ ثبت ۱۰۸۶۸ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است. این بنا خانه شخصی حسین خداداد بوده که پس از انقلاب توسط بنیاد مستضعفان مصادره شده‌است در مورد این موزه در این نوشته از دیبامگ بیشتر می خوانید.
موزه زمان کجاست؟
موزه زمان در شهر تهران، در منطقه زعفرانیه واقع شده است.
آدرس: تهران، خیابان ولیعصر، خیابان زعفرانیه (شهید فلاحی)، نبش چهارراه پرزین بغدادی، پلاک ۶
شماره تماس: ۰۲۱۲۲۱۸۲۹۵۲- سامانه ۲۷۲۰ (شبانه‌روزی)
بازدید از موزه زمان هر روزه از ساعت ۸ صبح تا ۸ شب امکان‌پذیر است. توجه داشته باشید که این موزه در ایام سوگواری تعطیل است.
تاریخچه موزه زمان
پیشینه این بنا به دوره قاجاریه برمی‌گردد. این ملک در سال ۱۳۴۲ توسط حسین خداداد، صنعتگر و کارآفرین ایرانی خریداری شد. ساختمان آن در یک طبقه ساخته شده بود و وی با مقاوم‌سازی ساختمان و احداث یک طبقه روی همکف، تغییراتی در بنا ایجاد کرد.[۴] خداداد به دلیل علاقه‌ای که به احیای هنر طراحی و گچ بری در ایران داشت، بهترین استاد کاران را برای گچ‌بری خانه‌اش به استخدام گرفت. گچ بری‌های این بنا دوازده سال به طول انجامید و در سال ۱۳۵۶ به پایان رسید.
حسین خداداد یک سال در آن خانه زندگی کرد و پس از انقلاب ایران، علی‌رغم اینکه هیچ سمت و پست و مقام سیاسی نداشت، تمام دارایی وی و این ساختمان در جریان مصادره اموال در سال نخست پس از انقلاب، توسط بنیاد مستضعفان مصادره شد و هم‌اکنون با نام تماشاگه زمان برای بازدید عموم دایر است.
درباره موزه زمان
«تماشاگه زمان» مجموعه‌ای از ابزارهای زمان‌سنجی و گاهشماری است که در محوطه‌ای به گستره ۵۰۰۰ مترمربع و عمارتی با زیربنای ۷۰۰ مترمربع سازماندهی شده‌است. این موزه به عنوان نخستین موزه ساعت در ایران شناخته می‌شود.
در داخل ساختمان موزه که از دو طبقه تشکیل شده، سیر تکامل انواع ساعت‌های مکانیکی متعلق به سده‌های هفدهم تا بیستم میلادی در معرض نمایش قرار گرفته‌است، ساعت‌هایی نظیر ساعت شاهینی، آونگی، رومیزی، دیواری در این بخش قرار دارند. در طبقه دوم موزه ساعت‌های جیبی معمولی و ساعت‌های جیبی سفارشی متعلق به شخصیتهای تاریخی و سیاسی، ساعت‌های ویژه‌ای چون ساعت کارت زنی، شیفت نگهبانی، ساعت کشتی و همچنین ساعت‌های مچی در انواع دستبندی و دو زمانه به چشم می‌خورد. در بخش تقویم‌ها نیز گاهنامه‌های ایرانی، به علاقه‌مندان ارائه شده‌است.
در محوطهٔ این تماشاگه ساعت‌های نخستین مانند ساعت آفتابی، ساعت شنی، ساعت آبی و ساعت سوختی قرار گرفته‌اند. در درون عمارت نیز ساعت‌های مکانیکی دیواری، رومیزی، جیبی و مچی قرار گرفته‌اند. همچنین بخشی از عمارت به اسنادی دربارهٔ گاهشماری جلالی و پیشینه آن در ایران اختصاص یافته‌است.
دیدنی‌های موزه زمان
ساعت آبی
ساعت آبی یک ظرف درجه‌بندی شده است که داخل آن از آب پر می‌شده است. با جریان یافتن آب به‌صورت قطره‌ای از سوراخ انتهای ظرف، به‌مرور آب داخل ظرف خالی می‌شده و از مقدار آب باقی‌مانده در ظرف می‌توانستند متوجه زمان سپری‌شده شوند.
ساعت طنابی
ساعت طنابی از تعدادی طناب که گره‌هایی با فاصله مساوی داشته، تشکیل می‌شده است. این ساعت با سوخت کار می‌کرده است و با سوختن طناب‌ها و کاهش گره‌ها، می‌توانستند زمان را بسنجند.
ساعت آفتابی
ساعت آفتابی دارای شاخصی چوبی است که سایه آن در اثر تابش نور خورشید، روی سطح افقی می‌افتد و زمان را مشخص می‌کند. این ساعت اولین بار ۵۵۰۰ سال پیش اختراع شد و تا قرن ۱۸ میلادی نیز در اروپا استفاده می‌شد. در برخی کلیساها و خانه‌‌های قدیمی همچنان می‌توان آن را مشاهده کرد.
ساعت روغنی
ساعت روغنی دارای یک مخزن مدرج بود که با ریختن یک روغن خاص در آن مخزن و روشن کردن فیتیله، زمان را مشخص می‌کرد. این ساعت یک ابزار دو کاربرده بود و با وجود نوری که داشت، شب‌ها نیز محیط اطرافش را روشن می‌کرد. این ساعت از جالب‌ترین ساعت‌های محوطه موزه زمان است.
ساعت آبی مکانیکی
پس از ساعت‌های آبی، ساعت آبی مکانیکی روی کار آمد. این ساعت دارای دو مخزن بود که آب از مخزن بالایی به داخل مخزن پایینی می‌ریخت. در داخل مخزن پایینی، یک چوب دندانه‌دار با چوب پنبه‌ای در انتهایش قرار داشت. هنگامی که سطح آب در مخزن پایینی بالا می‌آمد، این چوب نیز بالا می‌آمد و با متصل شدن به چرخ دنده، موجب حرکت عقربه‌های آن و نمایش زمان می‌شد.
ساعت شنی
دیگران چه می‌خوانند؟ساعت شنی نیز دارای دو مخزن است که شن از مخزن بالایی به داخل مخزن پایینی ریخته می‌شد و از روی مقدار شنی که در مخزن پایینی ریخته شده، زمان را تشخیص می‌دادند.
قایق اژدها
احتمالا از نام این ساعت حدس زده باشید که این وسیله یک ساعت مخصوص چینی‌ها است. دلیل نام‌گذاری آن شباهت شکل آن به قایق است. در بخش میانی قایق یک شمع تعبیه شده و در فواصل معینی نیز وزنه‌هایی در راستای قایق آویخته شده‌اند.
سوختن به‌تدریج شمع باعث سوختن ریسمان وزنه و افتادن وزنه به داخل ظرف فلزی زیر قایق می‌شد و صدای دنگ می‌داد. آن‌ها با استفاده از تعداد وزنه‌ها و صداهایی که ایجاد می‌شد، می‌توانستند زمان را تشخیص دهند.
ساعت شمعی
روی بدنه ساعت شمعی درجه‌بندی‌هایی وجود داشت که هنگامی که شمع روشن و ذوب می‌شد، می‌توانستند از طریق درجه‌های باقی‌مانده، متوجه زمان شوند.
دیدنی‌های داخل عمارت موزه زمان
هنگامی که وارد عمارت موزه تماشاگه زمان تهران می‌شوید، اولین چیزی که مشاهده می‌کنید، زمان‌سنج‌هایی مربوط به دوره‌های مختلف تاریخی هستند. در لابی طبقه همکف ساعت‌های دیواری فلزی و چوبی (مربوط به قرن‌های ۱۸ الی ۲۰ میلادی)، ساعت‌های ایستاده، ساعت‌های مکانیکی وزنه‌ای و کوکی، ساعت‌های ابتدایی، بارومتر و ساعت‌های قابل‌حمل (جیبی و مچی) را مشاهده خواهید کرد.
درِ سمت چپ، شما را به تالار بزرگ طبقه همکف هدایت می‌کند. در این تالار می‌توانید ساعت‌های اروپایی زیبایی را مربوط به سده‌های ۱۷ تا ۲۰ میلادی از برندهایی مانند لویی و امپایر تماشا کنید. این ساعت‌ها، ساعت‌های تزیینی زیبایی هستند که بیشتر آن‌ها برگرفته از تندیس‌های اساطیر و داستان‌های یونان باستان و تلفیقی از هنرهای میناکاری، مجسمه‌سازی، معرق و… هستند. پایه‌ها، کمدها و دراورهایی که برای نگه داشتن ساعت‌ها استفاده شده‌اند نیز، همه آثار نفیسی هستند. ساعت قورخانه ناصری از آثار موردتوجه و برجسته این سالن است.
با بالا رفتن از پله‌ها و رسیدن به طبقه اول، می‌توانید به این اتاق‌ها بروید:
- اتاق ساعت‌های شماطه‌دار (شامل انواع ساعت‌های جیبی و آثاری از هوشنگ فروتن که با استفاده از قطعات ساعت ساخته شده است.)
- اتاق اسناد تاریخی و تقویم (شامل تقویم‌های کهنی چون اسطرلاب صدساله، تقویم تجاری، تقویم رفومی، سکه‌های قدیمی و…)
- اتاق ساعت‌های مچی (انواع ساعت‌های مچی سوئیسی و سنگ‌هایی از دوره‌های مختلف زمین‌شناسی)
- اتاق ساعت‌های قاجار (ساعت آفتابی و سفری ناصرالدین شاه، ساعت‌های جیبی، سه‌در و…)
- اتاق مشاهیر (شامل زندگینامه و ساعت برخی افراد مشهور مانند هوشنگ مرادی کرمانی، پروفسور حسابی، ژاله آموزگار و…)
توصیه‌هایی برای بازدید از موزه زمان
- برای بازدید از این موزه وقت کافی بگذارید و حداقل ۱ تا ۲ ساعت برای گشتن در موزه تماشاگه زمان تهران اختصاص دهید.
- باغ و عمارت موزه زمان فضای مناسبی برای عکاسی (به‌خصوص عکس‌های هنری) دارد، پس هنگام رفتن به این موزه دوربین خود را فراموش نکنید.
- به توضیحات راهنمایان موزه گوش کنید و اگر سوالی داشتید از آن‌ها بپرسید.
- نگران وسایل خود نباشید؛ چون کمدهایی در اختیار بازدیدکنندگان این موزه قرار داده می‌شود تا وسایل خود را داخل آن قرار دهند.
- سر به هوا باشید و از نگاه کردن به زیبایی‌‌های بنا غافل نشوید.
منبع: علی بابا