اختلال دوقطبی چیست؟ + چهره های سرشناس دارای علائم دوقطبی

در این نوشته از دیبامگ در مورد اختلال دو قطبی و افراد مشهوری که به این اختلال مبتلا هستند خواهید خواند.

اختلال دو قطبی چیست؟

اختلال دو قطبی (به انگلیسی: Bipolar disorder)، که پیش‌تر با نام افسردگی-شیدایی (به انگلیسی: manic depression) شناخته می‌شد، نوعی اختلال روانی است که با دوره‌های افسردگی، شیدایی و خُلق غیرطبیعی مشخص می‌شود. اگر انرژی بیمار بسیار بالا یا همراه با روان‌پریشی باشد، به آن حالت شیدایی (مانیا) می‌گویند؛ امّا اگر شدت آن کم باشد، به آن حالت نیمه‌شیدایی (هیپومانیا) می‌گویند. احساسات و رفتارهای غیرطبیعی، نشاط‌زدگی، تحریک‌پذیری، اختلال تمرکز، خودبزرگ‌بینی و خوش‌بینی افراطی از علائم مانیا است. بیمار در این دوره معمولاً تصمیمات پر ریسک بدون توجه به عواقب آن می‌گیرد. دورهٔ مانیا به‌صورت معمول همراه با کم‌خوابی است. در دورهٔ افسردگی بیمار دید منفی نسبت به زندگی خود دارد. عدم اعتماد بنفس، اختلالات خواب، اختلالات خوردن، خستگی و بی‌حالی از علائم افسردگی است. خطر خودکشی بیماران اختلال دوقطبی زیاد است؛ به‌طوری که در طی یک دورهٔ ۲۰ ساله ۶٪ از مبتلایان بر اثر خودکشی مُردند و ۴۰–۳۰٪ درگیر خودزنی بودند. اختلال دوقطبی معمولاً همراه با اختلال اضطرابی و اختلال سوءمصرف مواد است.

در حالی که علل ابتلا به اختلال دوقطبی به‌طور قطعی مشخص نشده، تصور می‌شود که عوامل محیطی و ژنتیکی در این امر نقش دارند. بسیاری از ژن‌ها، هر کدام با اثرات کم، ممکن است در ایجاد این اختلال نقش داشته باشند. عوامل ژنتیکی حدود ۷۰–۹۰٪ خطر ابتلا به اختلال دوقطبی را تشکیل می‌دهند. عوامل خطرساز محیطی شامل سابقهٔ کودک‌آزاری، فشار روانی بلند مدت می‌شود. این بیماری را در صورت وجود حداقل یک دورهٔ مانیا با یا بدون دورهٔ افسردگی، اختلال دوقطبی نوع یک و اگر حداقل یک دورهٔ هیپومانیا و یک دورهٔ اختلال افسردگی عمده به وجود آید اختلال دوقطبی نوع دو می‌نامند. امّا اگر علائم ناشی از مصرف دارو یا مشکلات پزشکی باشد، به عنوان اختلال دوقطبی تشخیص داده نمی‌شود. سایر بیماری‌ها که علائم مشابهی با اختلال دوقطبی دارند شامل اختلال کم‌توجهی – بیش‌فعالی، اسکیزوفرنی، اختلال شخصیت و اختلال سوءمصرف مواد می‌شوند.

تثبیت کننده‌های خلقی – لیتیم و برخی از داروهای ضدتشنج مانند والپروات و کاربامازپین، عامل جلوگیری از عود طولانی مدت این اختلال هستند. در موارد حاد شیدایی و همچنین در مواردی که مصرف داروهای تثبیت کنندهٔ خلقی بی‌اثر است، داروهای ضد روان‌پریشی تجویز می‌شود. روان درمانی نیز به بهبود این اختلال کمک می‌کند. استفاده از داروهای ضدافسردگی در درمان دورهٔ افسردگی می‌تواند مؤثر باشد امّا در تحریک دورهٔ شیدایی نقش دارد. درمان دوره افسردگی اغلب دشوار است. درمان با الکتروشوک نیز یکی از روش‌های مؤثر درمان اختلال افسردگی عمده، شیدایی و روان‌گسیختگی کاتاتونی است.

فراتر از نوسان خلقی

همه افراد به دانش عموم در مورد اختلال دوقطبی بسنده کرده، و آن را فقط یک بیماری که در یک طرف افسردگی و از طرفی دیگر مانیا ذهن شخص بیمار را از آن خود می‌کند می‌دانند؛ در حالی که مطالعات چیز دیگری را نشان می‌دهد. تناوب میان دو حالت افسردگی و مانیا مشکلات قابل توجهی را در محل کار، زندگی اجتماعی، تحصیل و خانواده در زندگی فرد مبتلا ایجاد می‌کند. بعضی از کارهای روزانه از جمله تصمیم‌گیری‌های جزئی یا مهم، انجام فعالیت‌های روزمره، انجام وظایف شغلی یا تکالیف درسی و تحصیلی و رفتار فرد در اجتماع، به‌شدت تحت‌تأثیر بیماری می‌باشند.

علائم و نشانه‌ها

اواخر نوجوانی و اوایل بزرگسالی سال‌های اوج شروع اختلال دوقطبی است. این بیماری با دوره‌های متناوب از مانیا و افسردگی، با عدم وجود علائم در میان مشخص می‌شود. در طول این دوره‌ها، افراد مبتلا به اختلال دوقطبی، اختلال در خلق و خوی طبیعی، فعالیت‌های روانی حرکتی (فعالیت بدنی که تحت تأثیر خلق و خوی قرار دارد) مانند: بی‌قراری مداوم در طی دورهٔ مانیا یا اختلال و کند شدن ساعت بدن و ادراک در طی دورهٔ افسردگی از خود نشان می‌دهند. شیدایی می‌تواند در سطوح متفاوتی از نوسان خلقی، اعم از سرخوشی گرفته که با «شیدایی کلاسیک» مرتبط است؛ تا ملال و تحریک پذیری خود را نشان دهد. علائم روان پریشی مانند هذیان گویی یا توهم در هر دو دورهٔ مانیا و افسردگی ممکن است رخ دهد؛ ماهیت آن با روحیهٔ غالب فرد بیمار مرتبط است.

علل پیدایش

اگرچه دلیل قطعی برای این اختلالات هنوز شناخته نشده است، اما محققان بر این باورند که اختلالات دوقطبی منشأ ارثی دارد و ترکیب ژنتیکی افراد بیشتر از تربیت آن‌ها در این اختلالات مؤثر است. ممکن است مشکل فیزیکی در قسمتی از مغز که کنترل حالات روانی را به‌عهده دارد عامل این اختلالات باشد. به این دلیل است که این اختلالات با دارو قابل کنترل هستند. همچنین نوسانات خلقی ممکن است گاهی توسط استرس یا بیماری به وجود بیایند.

عوامل خطرساز

عواملی که ممکن است ریسک گسترش یک اختلال دوقطبی را افزایش دهند یا به عنوان یک تحریک‌کننده برای اولین دوره این اختلال عمل کنند، شامل این موارد می‌شوند:

• داشتن بستگان درجه اول مبتلا به اختلال دوقطبی مانند والدین یا خواهر و برادر
• دوره‌هایی از تجربه استرس بسیار زیاد
• سوءاستفاده دارو یا الکل
• تغییرات اساسی زندگی از قبیل مرگ کسی که دوستش داریم یا دیگر تجربه‌های شوک آور

چهره‌های دارای علائم دوقطبی

به مرور زمان از ابتلا به اختلال دوقطبی تابوزدایی شده است. برخی از چهره‌ها به خواست خود دربارهٔ علائمشان علناً سخن گفته‌اند و علائم برخی دیگر از چهره‌ها را روان‌شناسان، پژوهشگران و منتقدان شناسانده‌اند. از جمله:
• بریتنی اسپیرز، خواننده، ترانه‌سرا و رقصندهٔ آمریکایی.
• ادگار آلن پو، نویسنده، شاعر، ویراستار و منتقد ادبی آمریکایی.
• جکسون پولاک، نقاش آمریکایی.
• فرانک سیناترا، صداپیشه، موسیقی‌دان، بازیگر و خوانندهٔ آمریکایی.
• استیون فرای، مجری، طنزپرداز و نویسندهٔ بریتانیایی.
• فروغ فرخزاد، شاعر ایرانی.
• زلدا فیتزجرالد، داستان‌نویس، نمایشنامه‌نویس و نقاش آمریکایی.
• فریدا کالو، نقاش مکزیکی.
• ماریا کری، خواننده و ترانه‌سرای آمریکایی.
• فرانسیس فورد کوپولا، فیلم‌نامه‌نویس، تهیه‌کننده و کارگردان آمریکایی.
• سلنا گومز، خواننده، ترانه‌سرا و بازیگر آمریکایی.
• مل گیبسون، بازیگر، کارگردان و تهیه‌کنندهٔ استرالیایی‌آمریکایی.
• آبراهام لینکن، شانزدهمین رئیس‌جمهور ایالات متحدهٔ آمریکا.
• گوستاو مالر، آهنگساز اهل چک.
• ارنست همینگوی، نویسندهٔ آمریکایی.
• ژان-کلود ون دام، هنرپیشه و رزمی‌کار بلژیکی.
• ونسان ون گوک، نقاش هلندی.
• ویرجینیا وولف، رمان‌نویس، جستارنویس و فمینیست بریتانیایی.

منبع: ویکی پدیا