به افرادی که پشت سر امام جماعت نماز می خوانند چه میگویند؟ چه وظایفی دارند؟

جواب سوال به افرادی که پشت سر امام جماعت نماز می خوانند چه میگویند و وظایف آن را در ادامه این مطلب از دیبامگ برای شما عزیزان قرار دادیم.

سوال: به افرادی که پشت سر امام جماعت نماز می خوانند چه میگویند؟

جواب: ماموم

وظایف ماموم چیست؟

(مسأله ۵۹۲) موقعی که مأموم، نیّت اقتدا می‏کند باید امام جماعت را معیّن نماید، ولی دانستن نام و مشخصات او لازم نیست. و چنانچه قصد کند که نماز خود را با جماعت به امامِ حاضرِ عادل اقتدا می‏کند کافی است.

(مسأله ۵۹۳) اگر به قصد اقتدا به شخص خاصی نیّت کند و پس از نماز معلوم شود امام جماعت، فرد دیگری بوده، چنانچه قصدش اقتدا به امام حاضر بوده و او را نیز دارای شرایط امامت می‏دانسته جماعت و نمازش صحیح است، ولی اگر اقتدا را مقید به همان شخص نموده باشد، به شکلی که اگر دیگری باشد اقتدا نمی‏کند یا اینکه دیگری را دارای شرایط امامت نمی‏دانسته، باید نمازش را دوباره بخواند، مگر اینکه جز ترک حمد و سوره، سایر کارهای نماز را به طور صحیح و کامل انجام داده و رکنی را کم یا زیاد نکرده باشد که در این صورت اعاده نماز لازم نیست.

(مسأله ۵۹۴) مأموم نباید تکبیره الاحرام را پیش از امام بگوید، بلکه احتیاط واجب آن است که تا تکبیر امام تمام نشده تکبیر نگوید.

(مسأله ۵۹۵) مأموم باید به جز حمد و سوره، همه ذکرهای دیگر نماز را خودش بخواند، ولی اگر رکعت اول یا دوم او رکعت سوم یا چهارم امام باشد، باید حمد و سوره را بخواند و بنابر احتیاط حتی «بسم اللّه» آن را نیز آهسته بخواند.

(مسأله ۵۹۶) در نماز «صبح» و «مغرب» و «عشا» اگر مأموم در رکعت اول و دوم صدای حمد و سوره امام جماعت را بشنود، اگر چه کلمات را تشخیص ندهد، حمد و سوره را نخواند و در صورتی که صدای امام جماعت را نشنود، مستحب است حمد و سوره را بخواند، ولی باید آهسته بخواند و چنانچه از روی اشتباه بلند بخواند اشکال ندارد.

(مسأله ۵۹۷) اگر مأموم، بعضی از کلمات حمد و سوره امام را بشنود، بنابر احتیاط واجب، حمد و سوره را نخواند.

(مسأله ۵۹۸) اگر مأموم از روی اشتباه، حمد و سوره را بخواند یا خیال کند صدایی را که می‏شنود صدای امام نیست و بعد بفهمد صدای امام بوده نمازش صحیح است.

(مسأله ۵۹۹) بنابر احتیاط، مأموم در رکعت اول و دوم نماز «ظهر» و «عصر»، حمد و سوره را نخواند و مستحب است به جای آن ذکر بگوید.

(مسأله ۶۰۰) اگر مأموم، سلام نماز امام را بشنود یا بداند که چه وقت سلام می‏گوید احتیاط آن است که پیش از امام سلام ندهد، مگر اینکه عذری داشته باشد. و چنانچه از روی عمد و بدون عذر، پیش از امام سلام دهد نمازش خالی از اشکال نیست، ولی اگر از روی اشتباه یا با داشتن عذر، پیش از امام سلام دهد نمازش صحیح است و لازم نیست دوباره با امام سلام دهد.

(مسأله ۶۰۱) اگر مأموم به جز تکبیره الاحرام و سلام، ذکرهای دیگر نماز را پیش از امام بگوید اشکال ندارد، ولی اگر آنها را بشنود یا بداند امام چه وقت می‏گوید بنابر احتیاط مستحب، پیش از امام نگوید.

(مسأله ۶۰۲) مأموم  غیر از آنچه در نماز خوانده می‏شود کارهای دیگر آن را، مانند رکوع و سجود، کمی بعد از امام جماعت بجا آورد و اگر از روی عمد پیش از امام یا دقیقا همزمان با او یا با فاصله طولانی پس از او انجام دهد، صحت نمازش محل اشکال است.

(مسأله ۶۰۳) کسی که از روی اشتباه جلوتر از امام به رکوع رفته است چنانچه بداند که اگر برگردد قبام امام را درک نمی‏کند، لازم نیست برگردد و نمازش صحیح است.

(مسأله ۶۰۴) کسی که از روی اشتباه جلوتر از امام سر از رکوع یا سجده برداشته، چنانچه امام هنوز در رکوع یا سجده باشد بنابر احتیاط واجب برگردد و از امام پیروی کند و اضافه شدن یک رکوع یا سجده در چنین موردی نماز را باطل نمی‏کند، اما اگر پیش از آنکه به رکوع برسد امام سر از رکوع بردارد، بنابر احتیاط مستحب باید نماز را تمام کند و دوباره هم بخواند، همچنین است اگر در هر دو سجده یک رکعت، چنین اتفاق بیفتد.

(مسأله ۶۰۵) کسی که جلوتر از امام سر از رکوع یا سجده برداشته، چنانچه از روی اشتباه یا به خیال اینکه به رکوع یا سجده امام نمی‏رسد، برنگردد نمازش صحیح است.

(مسأله ۶۰۶) اگر امام جماعت در رکعتی که قنوت ندارد از روی اشتباه قنوت بخواند یا در رکعتی که تشهد ندارد اشتباها تشهد بخواند، مأمومین باید به طوری که نمازشان باطل نشود او را به اشتباه خود آگاه نمایند و اگر توان آگاه کردن او را ندارند، نباید قنوت و تشهد را بخوانند، ولی نمی‏توانند پیش از امام به رکوع روند یا پیش از ایستادن امام بایستند، بلکه باید صبر کنند تا قنوت یا تشهد امام تمام شود و بقیه نماز را با او بخوانند.

(مسأله ۶۰۷) اگر مأموم بداند نماز یک صف از صفهای جلو باطل است در صفهای بعد نمی‏تواند اقتدا کند، ولی اگر شک داشته باشد که نماز آنان صحیح است یا نه، می‏تواند اقتدا نماید.

(مسأله ۶۰۸) بعد از تکبیره الاحرام امام جماعت چنانچه صفهای جلو آماده نماز و گفتن تکبیر باشند، کسانی که در صفهای بعد ایستاده‏اند می‏توانند تکبیر بگویند، ولی احتیاط مستحب آن است که صبر کنند تا تکبیر صفهای جلو تمام شود.

(مسأله ۶۰۹) اگر اول نماز یا بین حمد و سوره اقتدا کند و پیش از آنکه به رکوع رود امام جماعت سر از رکوع بردارد، نماز او به طور جماعت صحیح است و باید رکوع کند و خود را به جماعت برساند.

(مسأله ۶۱۰) اگر در حالی که امام جماعت در رکوع است به او اقتدا کند یکی از سه حالت را دارد:

الف ـ چنانچه به رکوع امام جماعت برسد، گرچه ذکر امام جماعت تمام شده باشد، نمازش به جماعت صحیح است و یک رکعت حساب می‏شود.

ب ـ اگر در حال خم شدن او، امام جماعت از رکوع برخیزد و یا شک کند که به رکوع امام جماعت رسیده یا نه، جماعتش باطل می‏شود و بنابر احتیاط باید رکوع را تمام نماید و به سجده رود و نماز را فرادیٰ تمام کند و دوباره نمازش را بخواند.

ج ـ اگر پیش از آنکه به اندازه رکوع خم شود، امام سر از رکوع بردارد، بنابر احتیاط بایستد تا امام سجده‏های خود را بجا آورد و برای رکعت بعد برخیزد و مأموم رکعت بعد امام را رکعت اول خود حساب نماید، ولی اگر رکعت آخر امام بوده یا اینکه برخاستن امام جماعت به اندازه‏ای طول می‏کشد که این شخص از حالت جماعت خارج می‏شود، باید قصد فرادی کرده و نمازش را به تنهایی تمام نماید.

(مسأله ۶۱۱) کسی که پس از شروع نماز جماعت وارد می‏شود و اقتدا می‏کند، در صورتی که نماز امام و مأموم چهار رکعتی باشد دارای چند حالت است:

الف ـ اگر مأمومین ساکت ایستاده‏اند و رکعت اول یا دوم جماعت است، او هم به نیّت نمازی که قصد داشته اقتدا کند و ساکت بایستد، پس اگر امام بعد از خواندن حمد و سوره قنوت نخواند معلوم می‏شود رکعت اول جماعت بوده و او هم بقیه نماز را همراه امام تمام نماید.

ب ـ اگر امام پس از خواندن حمد و سوره قنوت بخواند رکعت دوم جماعت است، پس او هم به قصد متابعت، قنوت را با امام بخواند و بعد از رکوع و دو سجده در حال تشهدِ امام بنابر احتیاط به حالت نیم خیز بنشیند و می‏تواند ذکر تشهد را با امام بخواند و پس از برخاستن، حمد و سوره را خوانده و همراه با امام به رکوع رود و اگر می‏داند با خواندن حمد و سوره، به رکوع سوم امام نمی‏رسد فقط حمد را بخواند و خود را به رکوع یا سجده امام برساند، ولی اگر در سجده به امام برسد احتیاطاً بعد از قیام رکعه را حساب کند و پس از رکوع و دو سجده، واجبات تشهد را بجا آورد و برای رکعت سوم همراه امام برخیزد و تسبیحات را سه مرتبه بخواند و چنانچه می‏ترسد به رکوع رکعت چهارم امام نرسد بنابر احتیاط، تسبیحات را سه مرتبه با عجله بخواند و به یک مرتبه اکتفا نکند و رکوع و دو سجده را با امام بجا آورد و هنگام تشهد و سلام نمازِ امام بنابر احتیاط به حالت نیم‏خیز بنشیند و می‏تواند در آن حال، ذکر تشهد را با امام بخواند، ولی سلام را نگوید و پس از سلامِ امام برخیزد و نماز خود را ادامه دهد.

ج ـ اگر امام و مأمومین مشغول خواندن تسبیحات باشند و می‏داند چنانچه بخواهد اقتدا کند و حمد را بخواند به رکوع امام نمی‏رسد، بنابر احتیاط واجب صبر کند تا هنگامی که امام به رکوع رفت اقتدا کرده و به رکوع رود و این رکعت را رکعت اول خود حساب نماید، پس اگر امام بعد از رکوع و دو سجده برخاست معلوم می‏شود رکعت سوم جماعت بوده، او هم به قصد رکعت دوم برخیزد و حمد و سوره بخواند و خود را به رکوع امام برساند و اگر به اندازه کافی وقت ندارد فقط حمد بخواند و سوره و قنوت را ترک نماید و پس از رکوع و دو سجده تشهد را به حال معمول بجا آورده و هنگام سلامِ  نماز امام به حالت نیم‏خیز بنشیند و پس از سلامِ امام برخیزد و نماز خود را به تنهایی ادامه دهد. و اگر امام پس از تسبیحات و بجا آوردن رکوع و دو سجده مشغول تشهد شود معلوم می‏شود رکعت آخر نماز جماعت است، پس باید بنابر احتیاط به حالت نیم‏خیز بنشیند و می‏تواند در آن حال ذکر تشهد را با امام بخواند، ولی سلام را نگوید و پس از سلامِ امام برخیزد و بقیه نماز خود را به تنهایی بخواند.

(مسأله ۶۱۲) اگر تعداد رکعات نماز امام با تعداد رکعات نماز مأموم تفاوت داشته باشد، مثلاً امام نماز چهار رکعتی می‏خواند و مأموم بخواهد نماز دو رکعتی بخواند چنانچه مأموم پس از شروع نماز جماعت وارد شود می‏تواند اقتدا نماید و نماز خود را همراه با جماعت بجا آورد، ولی باید موارد زیر را رعایت نماید:

۱ ـ وقتی امام مشغول خواندن حمد و سوره است مأموم می‏تواند اقتدا کند و چنانچه امام در رکعت دوم باشد مأموم به قصد متابعت قنوت را با امام بخواند.

۲ ـ وقتی امام در رکعت سوم یا چهارم باشد و تسبیحات می‏خواند مأموم می‏تواند اقتدا کند، ولی باید حمد را بخواند و چنانچه بداند اگر اقتدا کند و حمد را بخواند به رکوع امام نمی‏رسد، بنابر احتیاط واجب باید صبر کند تا امام به رکوع رود آنگاه اقتدا نماید.

۳ ـ پس از آنکه مأموم اقتدا کرد، چنانچه امام مشغول تشهد شود و مأموم در رکعتی باشد که تشهد ندارد بنابر احتیاط باید به حالت نیم‏خیز بنشیند و می‏تواند در آن حال ذکر تشهد را با امام بخواند، پس اگر امام برای رکعت بعد برخاست او هم برخیزد و نماز را با جماعت طبق دستوری که گفته شد ادامه دهد و اگر امام سلام نماز را داد او سلام را نگوید و به حال نیم‏خیز صبر کند تا نماز امام تمام شود، آنگاه برخاسته و بقیه نماز را تنها بجا آورد.

(مسأله ۶۱۳) اگر در رکعت سوم یا چهارم امام اقتدا کند باید حمد و سوره را بخواند و چنانچه برای سوره وقت ندارد باید حمد را تمام کند و در رکوع یا سجده خود را به امام برساند، ولی اگر در سجده به امام برسد احتیاطا نماز را دوباره بخواند.

(مسأله ۶۱۴) کسی که می‏داند اگر سوره یا قنوت را بخواند در رکوع به امام نمی‏رسد باید آن را نخواند و اگر بخواند نماز فرادیٰ  می شود.

(مسأله ۶۱۵) کسی که اطمینان دارد اگر سوره را شروع کند یا تمام نماید به رکوع امام می‏رسد، احتیاط واجب آن است که سوره را شروع کند یا اگر شروع کرده تمام نماید.

(مسأله ۶۱۶) کسی که یقین دارد اگر سوره را بخواند به رکوع امام می‏رسد، چنانچه سوره را بخواند و به رکوع نرسد نمازش صحیح است.

(مسأله ۶۱۷) اگر امام جماعت ایستاده باشد و مأموم نداند که در کدام رکعت است می‏تواند اقتدا کند، ولی باید حمد و سوره را به قصد قربت بخواند. و اگر چه بعد بفهمد که امام جماعت در رکعت اول یا دوم بوده نمازش صحیح است.

(مسأله ۶۱۸) اگر به خیال اینکه امام جماعت در رکعت اول یا دوم است حمد و سوره را نخواند و پس از رکوع بفهمد که در رکعت سوم یا چهارم بوده، نمازش صحیح است و احتیاطا بعد از نماز دو سجده سهو بجا آورد، ولی اگر پیش از رکوع بفهمد باید حمد و سوره را بخواند و اگر وقت ندارد فقط حمد را بخواند و در رکوع یا سجده خود را به امام برساند، هر چند در صورتی که در سجده به امام برسد احتیاطا نمازش را دوباره بخواند. بعد از قیام رکعه اولی حساب شود.

(مسأله ۶۱۹) اگر به خیال اینکه امام جماعت در رکعت سوم یا چهارم است حمد و سوره یا مقداری از آن را بخواند و پیش از رکوع یا بعد از آن بفهمد که در رکعت اول یا دوم بوده نمازش صحیح است.

(مسأله ۶۲۰) اگر هنگامی که امام جماعت مشغول خواندن تشهد آخر نماز است وارد شود و بخواهد به ثواب جماعت برسد، پس از نیّت و گفتن تکبیره الاحرام به حال نیم‏خیز بنشیند و تشهد را به قصد ذکر مطلق[۲] با امام بخواند ولی سلام را نگوید و صبر کند تا امام سلام نماز را بدهد، سپس بایستد و بدون آنکه دوباره نیّت کند و تکبیر بگوید، حمد و سوره را بخواند و آن را رکعت اول خود حساب نماید.