یکی از مباحث جذاب در فصل ۳ زیست شناسی یازدهم ساختار ماهیچه اسکلتی است و یکی از سوالاتی که در این کتاب و این فصل مطرح می شود این است که “علت تیره و روشن دیده شدن تارهای ماهیچه ای چیست؟” در این نوشته از دیبامگ به این پرسش پاسخ داده و در مورد ساختار ماهیچه اسکلتی نیز صحبت خواهیم کرد.
ساختار ماهیچهٔ اسکلتی
یک ماهیچۀ اسکلتی مانند آنچه در عکس دیده می‌شود از چندین دسته تار ماهیچه‌ای تشکیل شده است.
هر دسته تار ماهیچه‌ای از تعدادی یاخته یا تار ماهیچه‌ای تشکیل شده است. این دسته تارها با غلافی از بافت پیوندی رشته‌ای محکم احاطه شده است. این غلاف‌های پیوندی در انتها، به صورت طناب یا نواری محکم به نام زردپی در می‌آیند. زردپی‌های دو انتهای ماهیچه، به استخوان‌های مختلف متصل می‌شوند. با انقباض ماهیچه، دو استخوان به طرف هم کشیده می‌شوند. نحوۀ اتصال ماهیچه به استخوان طوری است که معمولاً با تغییر کوتاهی در طول ماهیچه، استخوان به اندازۀ زیادی جابه‌جا می‌شود. مثلاً با کوتاه شدن حدود یک سانتی‌متر ماهیچۀ جلوی بازو، ساعد دست به اندازۀ زیادی حرکت می‌کند.
یاخته (تار) ماهیچه اسکلتی
یاخته‌های ماهیچه‌ای مانند استوانه ای با چندین هسته دیده می‌شوند. در واقع هر یاخته از به هم پیوستن چند یاخته در دوره جنینی ایجاد می‌شود و به همین علت چند هسته دارد. درون هر یاخته، تعداد زیادی رشته به نام تارچه ماهیچه‌ای وجود دارد که موازی هم در طول یاخته قرار گرفته‌اند.
تارچه‌ها از واحدهای تکراری به نام سارکومر تشکیل شده‌اند که به تار ماهیچه‌ای ظاهر مخطط (خط خط) می‌دهند. در انتهای هر سارکومر خطی به نام خط Z دیده می‌شود. آیا با توجه به آنچه در شکل بالا می بینید می‌توانید علت این نامگذاری را حدس بزنید؟
ظاهر مخطط این یاخته‌ها به دلیل وجود دو نوع رشته پروتئینی اکتین و میوزین است که با آرایش خاصی در کنار هم قرار گرفته‌اند. رشته‌های اکتین نازک و از یک طرف به خط Z متصل‌اند. این رشته‌ها به درون سارکومر کشیده شده‌اند. رشته‌های میوزین، ضخیم و بین رشته‌های اکتین جاگرفته اند. این رشته‌ها سرهایی برای اتصال به اکتین دارند.
علت تیره و روشن دیده شدن تارهای ماهیچه ای چیست؟
نحوۀ قرارگیری رشته های اکتین و میوزین یعنی جایی که اکتین و میوزین در کنار یکدیگر است تیره و جایی که فقط یک رشته است روشن است.