حروف مقطعه، حروفی هستند که در ابتدای برخی از سوره‌های قرآن کریم قرار دارند و به صورت جداگانه نوشته می‌شوند. این حروف معمولاً به صورت اختصاری و در قالب یک یا چند حرف آمده‌اند و به عنوان یک نوع رمز یا نشانه در قرآن شناخته می‌شوند.
از جمله حروف مقطعه می‌توان به «الم»، «الر»، «حم»، و «ص» اشاره کرد. این حروف در برخی از سوره‌ها آمده‌اند و معانی دقیق آن‌ها هنوز به طور کامل مشخص نیست و تفسیرهای مختلفی درباره آن‌ها وجود دارد.
به طور کلی، حروف مقطعه به عنوان بخشی از معجزه قرآن و نشانه‌ای از بلاغت و زیبایی کلام خداوند در نظر گرفته می‌شوند. برخی مفسران بر این باورند که این حروف ممکن است به معنای خاصی اشاره داشته باشند، در حالی که برخی دیگر معتقدند که این حروف از اسرار الهی هستند که تنها خداوند از آن‌ها آگاه است.
اسامی سوره هایی که حروف مقطعه دارند
حروف مقطعه در آغاز ۲۹ سوره از سوره‌های قرآن کریم، پس از بسم الله الرحمن الرحیم آمده اند. اسامی سوره هایی که حروف مقطعه دارند به شرح زیر است:
- بقره
- آل عمران
- اعراف
- یونس
- هود
- یوسف
- رعد
- ابراهیم
- حجر
- مریم
- طه
- شعراء
- نمل
- قصص
- عنکبوت
- روم
- لقمان
- سجده
- یس
- ص
- غافر
- فصلت
- شوری
- زخرف
- دخان
- جاثیه
- احقاف
- ق
- قلم
اگر کل حروف مقطعه را کنار هم گذاشته و حرف های تکراری را حذف کنیم ۱۴ حرف باقی می ماند: ا ح ر س ص ط ع ق ک ل م ن ه ی
و از ترکیب این ۱۴ حرف جمله ی صِراطُ عَلَیٍّ حَقٌ، نُمْسِکُهُ (راه علی علیه‌السلام حق است و مابه دامن او چنگ می زنیم) بدست می آید. تلفظ حروف هنگام قرائت این حروف یک حرفی نوشته می شوند ولی هنگام تلفظ و خواندن ۲ یا ۳ حرفی خوانده می شوند. حروفی که اسامی شان به همزه ختم می شود مانند راء، هنگام تلاوت در قرآن بدون همزه تلفظ می شوند، لذا اسامی حروف مقطعه ۲ یا ۳ حرفی اداء می شود:
دو حرفی: حا، را، طا، ها، یا.
سه حرفی: الف، سین، صاد، عَین، قاف، کاف، لام، میم، نون.
لازم به تذکر است که تمام قواعد تجویدی حروف اعم از ادغام، اظهار، اخفاء و احکام مد هنگام تلاوت این حروف رعایت می شود. به علت سکون لازم مظهر تمام حروف مقطعه ی ۳ حرفی به اندازه شش الف کشیده می شوند.
باید بدانید که این دسته از حروف در ابتدای برخی از سوره‌های قرآنی آورده شده‌اند و به راحتی می‌توانید با کمی دقت به آن‌ها پی ببرید. از حروف مقطعه می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
برخی از این حروف تک حرفی همانند “ن”، “و”، “ق” هستند.
برخی دیگر به شکل دوحرفی همانند “یس”، “حم”، “طه”، “طس” می‌باشند.
نوع دیگر نیز به صورت سه حرفی مثل “طسم”، “الم”، “الر” هستند.
در نهایت برخی دیگر نیز به شکل چهار حرفی همانند “حم عسق”، “کهیعص” می‌باشند.
رمز بین خدا و پیامبر، متشابهات قرآن کریم، نام سوره‌ها، حروف سوگند، نشانه معجزه بودن قرآن کریم، اسم اعظم خداوند و استعمال به عنوان ادات تنبیه، از مهمترین معانی ذکر شده برای حروف مقطعه است.