سفره حضرت امّ البنین، نماد فاطمی و یکی از مظاهر مهربانی و سخاوت در تاریخ اسلام است. با برپایی این سفره، عشق و ارادت خود به اهل بیت (ع) را به نمایش می‌گذارد. این سفره در روزهای خاصی به ویژه ایام عزاداری فراهم می‌شود و آداب و شرایط خاصی دارد که با حزئیات کامل در ادامه خواهید خواند.
سفره ام البنین چیست؟
سفره ام البنین در بسیاری از شهرهای ایران برپا می‌شود و معمولاً در روزهای سه‌شنبه ترتیب داده می‌شود، اما می‌توان این سفره را در هر روز دیگری نیز به سادگی برپا کرد.
این سفره در میان مردم برخی از شهرها و روستاهای ایران به نام‌های «سفره مادر حضرت ابوالفضل» یا «سفره مادر حضرت عباس» نیز شناخته می‌شود. همچنین در برخی مناطق، مانند خراسان، سفره‌ای به نام «بی بی سه‌شنبه» به حضرت فاطمه ام البنین نسبت داده شده و در جاهایی دیگر، مانند شاهرود، به حضرت فاطمه زهرا (ع) مرتبط است. به همین دلیل، این سفره‌ها به نام‌های «سفره ام البنین» و «سفره حضرت فاطمه» نیز معروف هستند.
آداب، شرایط و روش برپایی سفره حضرت ام البنین:
سفره ام البنین یک سفره پارچه‌ای سفید است که در وسط اتاقی در خانه گسترده می‌شود و خوراکی‌ها و وسایل مختلف بر روی آن قرار می‌گیرد. (در برخی از شهرها، سفره ام البنین را با پارچه‌های سبز یا مشکی نیز می‌چینند.) از آداب این سفره، برگزاری نماز و دعا است. نماز سفره شامل دو رکعت نماز حاجت است که توسط صاحب سفره و زنانی که نیاز و حاجتی دارند، بر روی سجاده و در کنار سفره اقامه می‌شود. زنان در هنگام نیت، به حضرت فاطمه ام البنین و دستان بریده فرزندش ابوالفضل قسم می‌دهند تا حاجتشان را برآورده کند. در برخی مناطق ایران، پیش از اقامه نماز ام البنین، دو رکعت نماز به نام حضرت ابوالفضل، باب الحوائج نیز خوانده می‌شود و حاجت‌خواهی صورت می‌گیرد.
پس از اتمام نماز، دعای توسل خوانده می‌شود. سپس به تعداد دانه‌های تسبیح، این اوراد ویژه سفره حضرت ابوالفضل را صد بار تکرار می‌کنند: ای ماه بنی هاشم، خورشید وصال عباس / ای نور دل حیدر، شمع شهیدان عباس / از رنج و غم و محنت، به تو روی آورده‌ایم / دست غمگینم را بگیر، به خاطر خدا عباس.
معمولاً دعا و اوراد سفره را ملا یا روضه‌خوان زنی که در خراسان به او «آتو» و در تهران «خانم درسی» می‌گویند، می‌خواند و بانوان حاضر در پای سفره پس از او آن را تکرار می‌کنند. در نهایت، حاضران در مجلس شروع به خوردن خوراکی‌های سفره می‌کنند.
سفره‌ی ام البنین ویژه بانوان است و حضور مردان در مراسم سفره‌اندازی ممنوع است. مصرف برخی از خوراکی‌های نذری این سفره، از جمله کاچی، حلوا، خرما و آش، برای مردان و پسران کوچک مجاز نیست. در خراسان، خوردن آش ام البنین برای مردان ناپسند تلقی می‌شود و باور بر این است که اگر مردی از این آش بخورد، به زندان خواهد افتاد. همچنین، زنان باردار نیز از خوردن این آش منع می‌شوند تا اگر فرزندشان پسر باشد، در آینده دچار مشکلاتی مانند زندانی شدن نشود.
صاحبان نذر، با توجه به نیت‌های خود، سفره‌های نذری را قبل یا بعد از برآورده شدن خواسته‌هایشان برپا می‌کنند و به دیگران اهدا می‌نمایند. خوراکی‌های نذری معمولاً توسط صاحب سفره به تنهایی یا با همکاری زنان حاجتمند و نذردار دیگر تهیه می‌شود. در برپایی سفره ام البنین، مردم به این شکل مشارکت می‌کنند که هر فرد هر نوع خوراکی را که نذر کرده است، آماده کرده و به صاحب سفره می‌دهد تا در سفره‌اش قرار دهد.
دعاها در سفره حضرت ام البنین(س)
این سفره به مانند سفره‌های دیگر با گفتن بسم الله الرحمن الرحیم و صلوات پهن می‌شود و پهن‌کننده سفره ترجیحاً با وضو است. زیارت عاشورا به‌همراه صد لعن و صد سلام، دعای توسل، دعای فرج، سوره یس، زیارت ام‌البنین حدیث کساء و ذکر صلوات در سفره ام‌البنین خوانده می‌شود. همچنین به حضرت عباس(ع) نیز توسل و استغاثه صورت می‌گیرد.
در این سفره قرآن، شمع، مهر، تسبیح و کتاب دعا قرار می‌دهند. غذاها و خوراکی‌های سفره ام‌البنین ساده‌تر از سفره حضرت ابوالفضل بوده و براساس توان افراد تهیه می‌شود. کاچی، نان، پنیر، حلوا، سبزی و خرما از خوراکی‌های این سفره است. در برخی مناطق آش یا پلو و میوه نیز در سفره قرار می‌دهند که برخی از آنها جنبه نذری و برخی دیگر جنبه تشریفاتی دارد. سفره ام‌البنین در خراسان به سفره «اُماج کُماج» شناخته می‌شود.
وسایل سفره حضرت ام البنین (س)
اسباب و خوراکی‌های سفره ام‌البنین، ساده‌تر و کمتر از سفره حضرت ابوالفضل (ع) است.
لوازم سفره:
- قرآن
- شمع
- آینه
- جانماز
- مهر
- تسبیح
خوراکی‌های سفره:
- کاچی
- نان
- پنیر
- سبزی
- ماست
- آجیل مشکل‌گشا
- خرما
آش، حلوا، پلو و چندگونه خوراکی و میوه دیگر نیز از دیگر خوراکی‌های سفره ام البنین است که برخی از آنها جنبه نذری، و برخی دیگر جنبه تشریفاتی دارد.
تزیین سفره حضرت ام البنین(س)
