ریشه کلمه یلدا | کلمه یلدا یعنی چه؟

یلدا واژه ای است که بارها به گوشمان خورده است. کلمه که با پایان پاییز و آغاز زمستان گره خورده است. اما آیا می‌دانید ریشه کلمه یلدا چیست؟ این لغت از کجا آمده و به چه معنایی است؟

معنی کلمه یلدا در لغت نامه دهخدا

معنی کلمه یلدا در لغت نامه دهخدا به شرح زیر آمده است:

یلدا. [ ی َ ] (سریانی ، اِ) لغت سریانی است به معنی میلاد عربی و چون شب یلدا را با میلاد مسیح تطبیق می کرده اند از این رو بدین نام نامیده اند. باید توجه داشت که جشن میلاد مسیح (نوئل ) که در 25 دسامبر تثبیت شده ، طبق تحقیق محققان در اصل ، جشن ظهور میترا (مهر) بوده که مسیحیان در قرن چهارم میلادی آن را روز تولد عیسی قرار دادند.

یلدا اول زمستان و شب آخر پاییز است که درازترین شبهای سال است و در آن شب یا نزدیک بدان ، آفتاب به برج جدی تحویل می کند و قدما آن را سخت شوم و نامبارک می انگاشتند. در بیشتر نقاط ایران در این شب مراسمی انجام میشود. شعرا زلف یار و همچنین روز هجران را از حیث سیاهی و درازی بدان تشبیه کنند و از اشعار برخی از شعرا مانند سنایی و امیرمعزی که به عنوان شاهد در زیر می آید رابطه ٔ بین مسیح و یلدا ادراک می شود. یلدا برابر است با شب اول جدی و شب هفتم دی ماه جلالی و شب بیست ویکم دسامبر فرانسوی.

به معنای ساده تر:

کلمه Yaldā از مسیحیان سریانی زبان گرفته شده‌است. بنابر فرهنگ‌های لغت یلدا واژه‌ای سریانی و به معنای تولد است و ازآنجاکه شب چله با میلاد مسیح همزمان است، به آن شب یلدا نیز می‌گویند.

یلدا وام‌واژه است که برای نمونه با واژه‌هایی مانند تولد، ولادت، مولود و میلاد در زبان تازی هم‌ریشه است.

ریشه کلمه یلدا چیست؟

در قرن اول میلادی، تعداد زیادی از مسیحیان شرقی در قلمرو اشکانیان و ساسانیان ساکن شدند. در این دوره، ایرانیان با “یلدای مسیحیان نسطوری” آشنا می‌شوند. یلدا در زبان سریانی (گویش ارامی میانه) به معنای “تولد” است و مسیحیان سریانی این واژه را برای کریسمس به‌کار می‌بردند. ازاینجا بود که نام یک جشن مسیحی وارد فرهنگ غیرمسیحی شد و ازآنجاکه با شب چله مترادف بود، به‌تدریج ایرانیان نیز برای توصیف آخرین شب پاییز از هردوی این واژه‌ها استفاده کردند.

شب یلدا یا شب چله؟

«یلدا» را وام‌واژه‌ای می‌دانند که سالیان دراز است وارد زبان فارسی شده و معتقدند «یلدا» واژه‌ای رسمی‌تر و «شب چله» واژه‌ای مردمی‌تر است.

به گزارش ایسنا، فریدون جنیدی، استاد زبان‌های باستانی بیان کرد «یلدا را نمی‌شناسد» و ادامه داد: «یلدا نامی سریانی و عربی است و اگر جشن کهن ایرانی است، چرا ما نام ایرانی به کار نبریم؟ این همواره به نام «شب چله» و طولانی‌ترین شب سال بوده است. از نظر دانش اخترشناسی و ریاضی یکی از بزرگ‌ترین پدیده‌های دانشی ایران باستان و نیاکان ما بوده است و همواره به نام چله خوانده می‌شده و اگر جشن ایرانی است ما باید افتخار کنیم و نام ایرانی را بگوییم‌.

چنین پیداست، پیش از این‌که گاهشماری بر اساس ماه و ۳۰ روز پدید بیاید، ما یک گونه‌ گاه‌شماری داشتیم که ۴۰ روز بوده که آثار آن را می‌توانیم در چله ‌بزرگ و چله کوچک، چله گرما و چله سرما، پیلاچله در مازندارن، چله نشستن و چلچلی بیینیم، همه این‌ها نشان می‌دهد که عدد ۴۰ یک واژه گرامی نزد ما ایرانیان بوده است، هیچ‌گاه عدد ۳۰ یا ۵۰ این حالت را نداشته است. ما باید بگوییم «چله» و نباید بگوییم «یلدا». این یک جشن کهن است.»