«ایّام اللّه» از تعابیر قرآنی است که اشاره به روزهاى بزرگ تاریخى هنگام پیدایش نعمت‌ها یا عذاب‌هاى ویژه دارد. براى بزرگداشت چنین حوادثى که در روزهایى خاص رخ داده، به خدا نسبت داده شده است. میان هر ملتی روزهای به یادماندنی که برخی از آن ها نقطه ی عطف تاریخ آن ملت ها و کشورها شده وجود دارد.
معنای اصطلاحی ایام الله
«ایام الله» یعنی «روزهای خدا». این اصطلاح در دو جای قرآن کریم، یعنی در آیات ۵ سوره ابراهیم، و ۱۴ سوره جاثیه مورد استفاده قرار گرفته است.
«وَ لَقَدْ اَرْسَلْنا مُوسی بِآیاتِنا اَنْ اَخْرِجْ قَوْمَکَ مِنَ الظُّلُماتِ اِلَی النُّورِ وَ ذَکِّرْهُمْ بِاَیَّامِ اللَّهِ…».
«قُلْ لِلَّذینَ آمَنُوا یَغْفِرُوا لِلَّذینَ لا یَرْجُونَ اَیَّامَ اللَّهِ…»
ایام الله از نظر قرآنی و دینی
«ایام الله» یعنی «روزهای خدا». این اصطلاح در دو جای قرآن کریم، یعنی در آیات 5 سوره ابراهیم، و 14 سوره جاثیه مورد استفاده قرار گرفته است.
بی‌گمان تمام روزها، روزهای خدا است؛ همه مکان‌ها متعلق به خدا است، همان‌گونه که همه موجودات از خدا است، اما اگر نقطه‌ی خاصى به نام «بیت اللَّه»(خانه خدا) نامیده شد، دلیل بر ویژگى آن است. و همچنین عنوان «ایام اللَّه» بیقین اشاره به روزهاى مخصوصى است که امتیاز و روشنایى و درخشش فوق العادهاى دارد؛ به جهت حوادثى که در آن ایام مخصوص به وجود آمده و یا می‌آید و امر خداى تعالى را ظاهر ساخته و یا می‌سازد، که در دیگر ایام چنین ظهور و بروزی را نمی‌توان مشاهده کرد؛ به همین جهت مفسران قرآن در تفسیر آن احتمالات مختلفى را مطرح کرده‌اند:
- مقصود از «ایام الله»، آن زمانهایى است که امر خدا و آیات وحدانیت و سلطنت او ظاهر شد، و یا ظاهر می‌شود، مانند روز مرگ، که در آن روز سلطنت آخرتى خدا هویدا می‌گردد، و اسباب دنیوى از سببیت و تأثیر می‌افتند، و مانند روز قیامت که هیچ‌‌کس براى دیگرى مالک چیزى نیست و براى کسى کارى نمی‌تواند بکند، و همه امور، تنها به دست خدا است.
- همین‌‌طور ایامى که قوم نوح، عاد و ثمود در آن ایام به هلاکت رسیدند؛ چون این روزها، روزهایی هستند که قهر و غلبه الهى در آن ظاهر گشته، و عزت خدایى، خودنمایى کرده است.
- از طرفی ممکن است روزهای ظهور رحمت و نعمت الهى، جزو این ایام باشد. البته آن ایامى که نعمت‌‌هاى الهى آنچنان ظهورى یافته که در دیگر ایام به آن روشنى نبود؛ مانند روزى که حضرت نوح(ع) و یارانش از کشتى بیرون آمدند و مشمول سلام و برکات خدا شدند؛ روزى که ابراهیم(ع) از آتش نجات یافت؛ زیرا این‌گونه ایام، مانند روزهای مذکور دیگر، در حقیقت نسبتى به غیر خدا نداشته، بلکه ایام خدا و منسوب به هستند، هم‌چنان‌که ایام امت‌‌ها و اقوام را به آنها نسبت داده، که از آن جمله است ایام عرب، مانند «روز ذى قار»، «روز فجار» و «روز بعاث» و… .
- در تفسیر آیه پنج سوره ابراهیم(وَ ذَکِّرْهُمْ بِأَیَّامِ اللَّهِ) از امام صادق(ع) نقل شده است که منظور از «ایام الله» را می‌توان همان نعمت‌های خدا دانست.
- «ایام الله» سنت‌‌ها و افعال خداوند است که به صورت نعمت یا عذاب در میان بندگان اتفاق افتاده است؛ یعنی در حقیقت این «ایام»، زمان وقوع سنن و افعال خداوند هستند.
- بعضى گفتهاند «ایام الله» اشاره به روزهاى پیروزى پیامبران پیشین و امت‌‌هاى راستین آنها است، و روزهایى که انواع نعمت‌‌هاى الهى بر اثر شایستگی‌‌ها شامل حال آنها شد.
در جمع‌بندی نهایی می‌توان گفت که این تعبیر گویا و رسا محدود به چند مورد خاص نیست، و اگر در روایات و تفاسیر هم به مواردی اشاره شده است، در حقیقت بیان بعضى از مصادیق روشن «ایام اللَّه» است، نه این‌که ایام منحصر به همان موارد باشد، بلکه «ایام اللَّه»، تمام روزهایى است که داراى عظمتى در تاریخ زندگى بشر است. و به عبارت دیگر، هر روز که یکى از فرمان‌هاى خدا در آنچنان بدرخشد که بقیه امور را تحت الشعاع خود قرار داده، آن‌روز را می‌توان از «ایام اللَّه» دانست.
هر روز که فصل تازهاى در زندگى انسان‌ها گشوده، و درس عبرتى به آنها داده و ظهور و قیام پیامبرى در آن بوده، یا طاغوت و فرعون گردن‌کشى در آن به قعر دره نیستى فرستاده شد، و هر روز که حق و عدالتى بر پا شد و ظلم و بدعتى خاموش گشت، همه آنها از ایام اللَّه است.
ایام الله ثلاثه
در روایات مصادیقی برای ایام‌الله ذکر شده است.« الإمامُ الباقرُ عليه السلام : أيّامُ اللّه ِ عَزَّ و جلَّ ثَلاثَةٌ : يَومُ يَقومُ القائمُ ، و يَومُ الكَرَّةِ ، و يَومُ القِيامَةِ .» بر پایه روایتی که از امام باقر(ع) نقل شده ایام‌الله سه روز است:
- روز قیام قائم(عج)
- روز رجعت
- روز قیامت
البته علی بن ابراهیم قمی به‌جای روز رجعت روز مرگ را آورده است. در برخی روایات روز عاشورا نیز از ایام‌الله دانسته شده است.
ایام‌الله انقلاب اسلامی ایران
امام خمینی بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران از برخی روزها در تاریخ جمهوری اسلامی ایران به عنوان ایام‌الله یاد می‌کرد:
- روز ۲۲ بهمن سال ۱۳۵۷ که انقلاب اسلامی به پیروزی رسید
- ۱۷ شهریور ۱۳۵۷ش، رویدادی که به انقلاب ۱۳۵۷ش ایران انجامید
- روز ۱۵ خرداد که قیام ۱۵ خرداد رخ داد
از جمله این روزها بود. به گفته امام خمینی قضایایی که در ایام‌الله رخ داده، برای انسان‌ها در طول تاریخ آموزنده و بیدارکننده است. از این‌رو وی معتقد بود که ایام‌الله باید زنده نگه داشته شود.
او همچنین بر این باور بود ذکر «ایام‌الله » که خداوند به آن امر کرده است، انسان‌ساز است و حوادث بزرگ تاریخ که قرآن هم از بعض از آنها یاد کرده است، سرمشقی پربرکت برای ساختن جامعه‌ها و اشخاص است.
- آیت‌الله خامنه‌ای نیز تشییع جنازه شهید سردار سلیمانی را حدود ۲۵ میلیون در آن شرکت کردند یوم الله خواند.
همه یوم الله های ایران به شرح زیر است.
۱۲ فروردین [روز جمهوری اسلامی در سال ۱۳۵۸]
- ۱۵ خرداد [قیام ۱۵ خرداد سال ۱۳۴۲]
- ۱۷ شهریور [قیام خونین ۱۷ شهریور ۱۳۵۷]
- ۱۳ آبان [شهادت دانش آموزان در روز ۱۳ آبان ۱۳۵۷]
- ۹ دی [روز بصیرت در برابر فتنه عاشورای ۱۳۸۸]
- ۱۹ دی [قیام خونین مردم قم در ۱۹ دی ۱۳۵۷]
- ۲۶ دی [فرار شاه در ۲۶ دی ۱۳۵۷]
- ۱۲ بهمن [ورود امام خمینی به ایران در ۱۲ بهمن ۱۳۵۷]
- ۲۲ بهمن [پیروزی انقلاب اسلامی در ۲۲ بهمن ۱۳۵۷]
لیست بالا مجموعه کاملی از همه یوم الله های ایران بود.