این ضرب‌المثل اشاره به کسانی دارد که بدون هیچ تلاشی یا کار و کوشش، به دنبال برآورده شدن نیازها و خواسته‌هایشان هستند و به نوعی به سرنوشت و خداوند تکیه می‌کنند که همه چیز به خوبی پیش برود. با معنای کامل این عبارت و تاکید احادیث بر نفی تنبلی در دیبامگ همراه ما باشید.
ضرب المثل بخور بخواب کار من است خدا نگاه دار من است در صفحه ۹۶ کتاب فارسی پنجم دبستان ابتدایی حکایت بوعلی و بانگ گاو آمده است. این عبارت نقدی به افرادی است که برای موفقیت یا پیشرفت خود هیچ تلاشی نمی‌کنند و تنها به خدا و تقدیر خود تکیه دارند.
معنی ضرب المثل بخور بخواب کار من است خدا نگهدار من است
۱- به افرادی که روزمره‌شان تنها به خوردن و خوابیدن می‌گذرد، اما در عین حال از خداوند موفقیت می‌طلبند، اشاره می‌شود. به عنوان مثال، آن‌ها می‌خواهند در بدون درس خواندن و تلاش کردن همیشه شاگرد اول کلاس باشند یا به ثروت زیادی دست یابند.
۲- این ضرب‌المثل به طور خاص به افراد تنبل تعلق دارد؛ آن‌ها برای پنهان کردن تنبلی خود به روزی‌دهی خداوند اشاره می‌کنند، در حالی که نمی‌دانند که عملکرد خودشان در افزایش یا کاهش روزی‌شان تأثیرگذار است.
اما بدون شک، کسی که تلاش می‌کند و به خدا نیز امید دارد، در نزد خداوند از جایگاه بالاتری نسبت به کسی که هیچ تلاشی نمی‌کند و تنها به امید واهی به خدا بسنده می‌کند، برخوردار است.
احادیه مرتبط با نفی تنبلی
در اینجا به چند حدیث زیبا در مذمت تنبلی توجه کنید:
- امام علی (علیه السلام) فرمودند: «ارزش و مقام هر فرد به اندازه همت اوست.»
- ایشان همچنین بیان کردند: «تنبلی، آفت موفقیت است.»
- امیر مؤمنان علی (علیه السلام) تأکید کردند: «سستی و تنبلی، آخرت را تباه می‌سازد.»
- ابوبصیر از امام صادق (علیه السلام) نقل می‌کند که فرمودند: «خداوند، خواب زیاد و بیکاری را دشمن می‌دارد.» و همچنین فرمودند: «چه بد طلبکاری است خواب! که عمر کوتاه را هدر می‌دهد و پاداش‌های فراوان را از بین می‌برد.»
- امام علی (علیه السلام) نیز فرمودند: «هر کس به تنبلی و سستی عادت کند، آرزوهایش ناکام و اعمالش زشت خواهد شد.»
- امام سجاد (علیه السلام) در دعای خود می‌فرمایند: «بار خدایا، من از غم و اندوه و ناتوانی و تنبلی به تو پناه می‌برم.»
همچنین از دیگر ضرب المثل‌های مشابه به آن می‌توان به مثل “تنبل نرو به سایه، سایه خودش میایه” اشاره کرد.