22 بهمن در تاریخ ایران به عنوان روز پیروزی انقلاب اسلامی شناخته می‌شود. این روز آغازگر تغییرات بزرگ در کشور بود که با رهبری امام خمینی و حمایت مردم به وقوع پیوست. در این روز، رژیم شاهنشاهی سرنگون شد و جمهوری اسلامی ایران روی کار آمد. در ادامه تاریخ دقیق 22 بهمن در تقویم 1403، وقایع این روز در سال 57 را به همراه تحقیق دانش آموزی را قرار داده ایم.
22 بهمن چه روزی است؟
در تقویم شمسی، قمری و میلادی 22 بهمن 1403 برابر است با:
- دوشنبه، 22 بهمن 1403 (تعطیل)
- الإثنين، 11 شعبان 1446
- Monday, 10 February 2025
وقایع ساعت به ساعت 22 بهمن 57:
حدود ساعت 5 صبح:
در حدود ساعت ۵ صبح، پادگان حشتمیه تهران با وجود حدود ۱۳۰۰ نیروی مستقر در آن، مورد حمله مردمی قرار می‌گیرد که اکنون مسلح شده‌اند. مردم در عرض نیم ساعت این پادگان را محاصره می‌کنند.
پس از این حمله، فرمانده پادگان، سرهنگ ارمی، به نیروهای خود دستور می‌دهد که مقاومت کنند و این دستور منجر به افزایش درگیری‌ها می‌شود. در نهایت، نیروهای انقلابی موفق می‌شوند در ساعت یک بعد از ظهر پادگان حشتمیه را تصرف کنند. جالب است بدانید که مواد غذایی و مهمات این پادگان نیز توسط مردم به مسجد محل منتقل می‌شود.
حدود ساعت ۱۰ صبح:
شور و هیجان مردم انقلابی به اوج خود می‌رسد. در این زمان، جمعیت معترض به سمت زندان قصر حرکت می‌کند تا مبارزان انقلابی را آزاد کند. آنها در کمتر از یک ساعت موفق به تصرف این زندان می‌شوند. این مکان که زمانی بزرگترین زندان کشور به شمار می‌رفت، اکنون محل نگهداری تعداد زیادی از انقلابیونی بود که سال‌ها تحت شکنجه‌های مأموران رژیم پهلوی قرار داشتند.
در حدود ساعت ۱۰:۳۰ صبح:
یکی از کلیدی‌ترین لحظات واقعه ۲۲ بهمن در این زمان رقم می‌خورد. مردم انقلابی که اکنون مسلح شده‌اند، در تمامی خیابان‌های شهر حضور دارند. با ادامه این وضعیت و پیشرفت رویدادها، شورای عالی ارتش با حضور رئیس ستاد، وزیر جنگ و اکثر فرماندهان تشکیل جلسه می‌دهد. در نهایت، پس از مذاکرات طولانی، ارتش با صدور یک اعلامیه مهم، بی‌طرفی خود را اعلام می‌کند. بازرگان، نخست‌وزیر دولت موقت، در یک نطق تلویزیونی علاوه بر قدردانی از مردم، از اعلام بی‌طرفی ارتش نیز تشکر می‌کند.
حدود ساعت ۱ بعد از ظهر:
در همزمانی با تسخیر پادگان حشمتیه در پایتخت، مردم به محاصره پادگان باغ شاه نیز می‌پردازند. به طوری که کمیته مشترک، که به عنوان محل جنایت و شکنجه‌های دردناک ساواک شناخته می‌شد، مورد حمله ملت ایران قرار می‌گیرد.
ماموران ساواک در این مواجهه با مردم درگیر می‌شوند، اما در ساعت ۴ بعد از ظهر، با ورود یکی از تانک‌های غنیمتی، زندان ساواک به دست مردم فتح می‌شود.
حدود ساعت ۲ بعد از ظهر:
با اعلام بی‌طرفی نیروهای نظامی و ارتش، بختیار، نخست وزیر رژیم پهلوی، فرار را به ماندن ترجیح می‌دهد.
بر اساس اخبار منتشر شده، زمانی که مردم در ۲۲ بهمن دفتر نخست وزیری طاغوت را محاصره می‌کنند، او به دانشکده افسری می‌رود و سپس با بالگرد اقدام به فرار می‌کند، تا جایی که پس از ۶ ماه زندگی مخفیانه، نهایتاً از کشور خارج می‌شود.
حدود ساعت ۴ بعد از ظهر:
مردمی که ساختمان نخست‌وزیری را محاصره کرده‌اند، وقتی متوجه می‌شوند شاپور بخیتار فرار کرده، بدون هیچ درگیری جدی وارد این مکان می‌شوند و ساختمان نخست‌وزیری را به عنوان یکی از آخرین پایگاه‌های رژیم پهلوی تسخیر می‌کنند. اکنون مردم به وضوح می‌توانند صدای انقلاب خود را در ساعات پایانی روز ۲۲ بهمن ۵۷ در سرتاسر کشور بشنوند.
حدود حوالی ساعت ۶ عصر:
جمعیت به سمت رادیو و تلویزیون حرکت می‌کند و ماموران سازمان دیگر دلیلی برای مقاومت در برابر مردم نمی‌بینند. به همین دلیل، این نهاد نیز بدون درگیری خاصی به دست مردم می‌افتد و بسیاری از افراد تصرف صدا و سیما را فتح آخرین سنگر توسط انقلابیون می‌دانند. پس از تسخیر رادیو و تلویزیون، گوینده رادیو پیامی را که از سوی آیت‌الله طالقانی به او رسیده، قرائت می‌کند: «امروز به همت مردانه ملت، آخرین دژهای استبداد فروریخت. اینجا تهران است، صدای راستین ملت ایران، صدای انقلاب…»
تحقیق دانش آموزی درباره 22 بهمن:
از هفدهم تا ۲۲ بهمن ۵۷، ایران شاهد یکی از دوره‌های بی‌نظیر تاریخ سیاسی جهان بود. در این مدت، دو دولت در یک مرکز و بدون هیچ‌گونه مرزبندی با یکدیگر مواجه شدند. یک دولت که پشتوانه و مشروعیت خود را از دست داده و از قدرت نظامی بی‌بهره شده بود و با یک انقلاب عظیم روبرو بود. و دولتی دیگر که به رهبری انقلاب توده‌های میلیونی مردم متکی بود و به جای قدرت نظامی، تنها به حمایت مردم وابسته بود.
با گسترش دامنه انقلاب، تصمیم بر این شد که سران ارتش پهلوی اقدام به کودتا کنند و با به دست گرفتن قدرت، انقلاب مردمی را سرکوب نمایند. به همین دلیل، از ساعت چهار بعدازظهر روز ۲۱ بهمن ۵۷، حکومت نظامی اعلام شد.
پس از اعلام حکومت نظامی، حضرت امام خمینی (ره) به مردم توصیه کردند که به این حکومت توجهی نکنند. مردم نیز به یورش خود به مراکز دولتی، نظامی و انتظامی ادامه دادند و تقریباً تمامی این مراکز با کمترین درگیری و مقاومت به تصرف درآمد و به دست مردم افتاد.
این درگیری‌ها روز بعد نیز با شدت ادامه یافت و در این روز هزاران زن و مرد، پیر و جوان، هر یک به اندازه توان خود برای سرنگونی نهایی رژیم ظلم تلاش کردند. آنها با ایجاد سنگر در خیابان‌ها، ایستادگی در برابر تانک‌ها و با فداکاری و جانفشانی، انقلاب را به پیروزی رساندند. این مبارزات نه تنها در تهران، بلکه در تمامی شهرهای ایران علیه بقایای رژیم شاه ادامه داشت.
زمانی که خبر انتقال نیروهای نظامی از شهرهای مختلف ایران به سمت تهران برای سرکوب قیام مردم منتشر شد، مردم در مسیر این نیروها به مقابله با آنها پرداختند و با مسدود کردن راه‌ها، مانع از حرکت آنها به سوی تهران شدند. در این درگیری‌ها، برخی از فرماندهان ارشد ارتش به دست مردم کشته شدند و در نهایت، ارتش اعلام بی‌طرفی کرد.
روز سرنوشت‌ساز فرا رسید و در ۲۲ بهمن ۱۳۵۷، نظام فاسد ستمشاهی به سقوط درآمد و ریشه‌های ناپاک خاندان پهلوی از این سرزمین اسلامی برچیده شد. مبارزه پانزده ساله ملت مسلمان ایران به رهبری امام خمینی (ره) به نتیجه رسید و با سرنگونی نظام ۲۵۰۰ ساله شاهنشاهی، انقلاب شکوهمند اسلامی ایران به پیروزی رسید.
دههٔ فجر انقلاب اسلامی به بازهٔ زمانی ۱۲ تا ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ اشاره دارد. در این ایام، سید روح‌الله خمینی پس از پانزده سال تبعید، در دوازدهم بهمن ۱۳۵۷ به ایران بازگشت. سرانجام، در بیست و دوم بهمن با اعلام بی‌طرفی ارتش شاهنشاهی، سلطنت پهلوی به پایان رسید و انقلاب اسلامی ایران به پیروزی دست یافت.
در ادامه به طور خلاصه عوامل زمینه ساز و روند پیروزی انقلاب اسلامی را میخوانید:
1. عوامل زمینه‌ساز انقلاب اسلامی:
- استبداد سیاسی: حاکمیت پادشاهی پهلوی با ساختاری اقتدارگرا و سرکوبگر، زمینه‌های نارضایتی گسترده‌ای را در بین اقشار مختلف جامعه فراهم آورده بود. محدودیت آزادی‌های سیاسی، سرکوب مخالفان، و عدم مشارکت مردم در تصمیم‌گیری‌ها، از جمله عوامل کلیدی این نارضایتی‌ها به شمار می‌رفت.
- نابرابری اجتماعی و اقتصادی: توزیع ناعادلانه ثروت و امکانات، شکاف طبقاتی عمیقی را در جامعه ایران به وجود آورده بود. بخش قابل توجهی از مردم در فقر و محرومیت به سر می‌بردند، در حالی که عده‌ای اندک از ثروت و قدرت بالایی برخوردار بودند.
- وابستگی به غرب: سیاست‌های اقتصادی و سیاسی رژیم پهلوی، به وابستگی روزافزون ایران به کشورهای غربی منجر شده بود. این وابستگی، احساس تحقیر و استعمار را در بین مردم تقویت می‌کرد.
- فساد اداری و مالی: فساد گسترده در دستگاه‌های حکومتی و نهادهای اقتصادی، اعتماد عمومی را به حکومت از بین برده بود. این فساد، یکی از عوامل مهم نارضایتی مردم از رژیم پهلوی به شمار می‌رفت.
- تأثیرات مذهبی: دین اسلام و نهادهای مذهبی در ایران، نقش مهمی در بسیج نیروهای اجتماعی و ایجاد مقاومت در برابر حکومت پهلوی ایفا کردند. علما و مراجع تقلید با انتقاد از سیاست‌های رژیم، به رهبری نهضت مردمی پرداختند.
2. روند پیروزی انقلاب اسلامی:
- شروع اعتراضات: اعتراضات مردمی علیه رژیم پهلوی از سال 1342 به صورت پراکنده آغاز شد و به تدریج گسترش یافت.
- تظاهرات گسترده: تظاهرات و راهپیمایی‌های مردمی در سال‌های 1356 و 1357 به اوج خود رسید و با واکنش خشونت‌آمیز نیروهای امنیتی مواجه شد.
- رهبری امام خمینی: امام خمینی (ره)، به عنوان رهبر انقلاب، نقش مهمی در بسیج نیروهای مردمی و هدایت جنبش ایفا کرد. سخنرانی‌ها و پیام‌های ایشان از طریق نوار کاست و رسانه‌های دیگر به گوش مردم می‌رسید و آنها را به مبارزه علیه رژیم فرا می‌خواند.
- اعتصابات عمومی: اعتصابات گسترده در بخش‌های مختلف اقتصادی، به ویژه صنعت نفت، ضربه سنگینی به ساختار اقتصادی رژیم پهلوی وارد کرد.
- فروپاشی نظام پهلوی: در نهایت، با افزایش فشار اعتراضات مردمی و فروپاشی ساختارهای حکومتی، رژیم پهلوی در 22 بهمن 1357 سقوط کرد.