لباس، به‌عنوان یکی از ضروری‌ترین نیازهای انسان در زندگی روزمره، نه تنها جنبه ظاهری و مادی دارد، بلکه در آموزه‌های دینی اسلام، همواره با نگاه معنوی و روحانی نیز همراه بوده است. پوشیدن لباس نو یا حتی هر بار لباس پوشیدن، فرصتی است برای شکرگزاری و یادآوری نعمتهای الهی.
در این راستا، از آنجا که ائمه (علیهم‌السلام) همیشه به تربیت و تعالی انسان‌ها پرداخته‌اند، در مورد آداب و دعاهایی که باید هنگام پوشیدن لباس نو و حتی هر بار لباس پوشیدن گفته شود و یا دوخت و دوز لباس در روزهای خاص، توصیه‌های خاصی داشته‌اند.
در این نوشتار، به بررسی آداب و دعاهای مختلفی که از ائمه معصومین (ع) در خصوص پوشیدن لباس نو و هر بار لباس پوشیدن نقل شده است، خواهیم پرداخت.
آداب لباس پوشیدن
به برخی از روایات موجود در این زمینه – جدا از بررسی سندی آنها – اشاره می کنیم:
آغاز پوشیدن لباس از سمت راست بدن:
رسول خدا(ص): «وضو و لباس پوشیدن را از طرف راست شروع کنید».
پوشیدن پیراهن قبل از شلوار:
امام علی(ع): «پیامبران پیراهن را قبل از شلوار می پوشیدند».
پوشیدن شلوار به صورت نشسته:
امام صادق (ع): «کسی که در حالت نشسته شلوار بپوشد، از درد گردن در امان خواهد بود».
و یا «کسی که شلوار را ایستاده بپوشد حاجتش تا سه روز برآورده نمی شود».
رو به قبله نباشد.
در حضور افراد دیگر نباشد.
«شلوار را ایستاده، رو به قبله و رو به انسان های دیگر نپوشید».
دعا هنگام هر بار پوشیدن لباس
امام صادق(ع) هنگام پوشیدن لباس می فرمود:
«اللَّهُمَّ اجْعَلْهُ ثَوْبَ یمْنٍ وَ بَرَکةٍ اللَّهُمَّ ارْزُقْنِی فِیهِ شُکرَ نِعْمَتِک وَ حُسْنَ عِبَادَتِک وَ الْعَمَلَ بِطَاعَتِک الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی رَزَقَنِی مَا أَسْتُرُ بِهِ عَوْرَتِی وَ أَتَجَمَّلُ بِهِ فِی النَّاس »
خداوندا، این لباس را لباسی خوش یمن و بابرکت قرار ده.
خداوندا، مرا در این لباس شکرگذار نعمتهای خود قرار داده و آن گونه کن که در این لباس عبادتی نیکو به جا آورم و در مسیر طاعت تو بکوشم. سپاس خدایی را که لباسی به من هدیه داد تا زشتی هایم را با آن بپوشانم و خود را میان مردم زیبا کنم.
امام صادق(ع) فرمود:. .. هنگام بیرون آمدن از حمام و پوشیدن لباس، این دعا را بخوانید، تا از درد و بیماری ایمن باشید:
«اللّهمّ ألبسنی التّقوی و جنّبنی الرّدی»
خداوندا! لباس تقوا و پرهیزکاری را به من بپوشان و از آنچه موجب هلاکت است به دور دار.
در روایتی نیز این دعا توصیه شده است:
«اللَّهُمَّ اسْتُرْ عَوْرَتِی وَ آمِنْ رَوْعَتِی وَ أَعِفَّ فَرْجِی وَ لَا تَجْعَلْ لِلشَّیطَانِ فِی ذَلِک نَصِیباً وَ لَا لَهُ إِلَی ذَلِک وُصُولًا فَیصْنَعَ إِلَی الْمَکایدَ وَ یهِیجَنِی لِارْتِکابِ مَحَارِمِک»
خداوندا، زشتی های مرا بپوشان، و ترس مرا به امنیت مبدل ساز، و دامنم را پاک نگاه دار، و برای شیطان در این لباس بهره ای قرار مده و او را نزدیک به آن مگردان تا مکر خود را برایم بگستراند، و مرا به ارتکاب گناهان برانگیزد.
در روایت مرسلی نیز آمده است: «هر کسی آب در کاسه ای بریزد و بر آن 53 بار سوره قدر را بخواند و آب را بر جامه اش بپاشد، تا وقتی آن لباس کهنه شود، در گشایش خواهد بود».
دعا هنگام پوشیدن لباس نو
امام رضا (ع) لباسش را از طرف راست می پوشید، و چون لباس نو به تن می کرد، کاسه آبی درخواست می کرد و بر آن ده بار سوره ی قدر و یازده بار سوره توحید و ده بار سوره کافرون را می خواند، سپس آب را به لباس خود می پاشید، و می فرمود: «کسی این کار را انجام دهد تا زمانی که آن لباس باقی است، زندگی او همواره گوارا خواهد بود»
امام علی(ع) پیراهنی خرید و هنگام پوشیدن آن گفت:
«الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی سَتَرَ عَوْرَتِی وَ کسَانِی الرِّیاش »
سپاس خداوندی را که عورتم را پوشاند و جامه ای به من پوشانید.
سپس فرمود: رسول خدا(ص) وقتی پیراهنی می پوشید، چنین می فرمود.
آن حضرت فرمود: «هرگاه مؤمن هنگام پوشیدن لباس جدید، وضو بگیرد و دو رکعت نماز بخواند و در هر رکعتش سوره حمد و توحید و آیة الکرسی و سوره ی قدر را بخواند، سپس سپاس خداوندی گوید که عورتش را پوشانده و او را در میان مردم آراسته و «لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ» بسیار گوید، این توفیقی خواهد شد تا در این لباس گناه نکند و به تعداد تار و پود لباس، فرشته ای برای او خواهد بود که برای او تقدیس و استغفار نماید و بر او رحمت فرستد».
امام باقر(ع) هنگام پوشیدن لباس جدید می گفت:
«اللَّهُمَّ اجْعَلْهُ ثَوْبَ یمْنٍ وَ تَقْوَی وَ بَرَکةٍ اللَّهُمَّ ارْزُقْنِی فِیهِ حُسْنَ عِبَادَتِک وَ عَمَلًا بِطَاعَتِک وَ أَدَاءَ شُکرِ نِعْمَتِک الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی کسَانِی مَا أُوَارِی بِهِ عَوْرَتِی وَ أَتَجَمَّلُ بِهِ فِی النَّاس »
خداوندا، این لباس را لباس خوش یمنی و تقوا و برکت قرار ده. خداوندا، در این لباس، عبادت نیکو و حرکت در مسیر طاعت خود و شکرگذاری نعمتت را روزی ام کن. سپاس خدایی که لباسی به من پوشاند تا عورتم را بدان بپوشانم، و خود را در میان مردم بدان بیارایم.
امام باقر(ع) فرمود: امام علی(ع) پیراهنی خرید و پوشید که (آستین هایش) بلندتر از دستش بود. از این رو مقدار اضافه را با قیچی برید و فرمود:
«الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی کسَانِی مِنَ الرِّیاشِ مَا أَسْتُرُ بِهِ عَوْرَتِی وَ أَتَجَمَّلُ بِهِ فِی النَّاسِ اللَّهُمَّ اجْعَلْهُ ثَوْبَ یمْنٍ وَ بَرَکةٍ أَسْعَی فِیهِ لِمَرْضَاتِک عُمُرِی وَ أَعْمُرُ فِیهِ مَسَاجِدَک».
سپاس خدایی را که از میان زینت ها چیزی به من داد تا خود را بپوشانم و در میان مردم خود را بیارایم. خدایا، این لباس را برایم جامه ی برکت قرار ده که عمرم را در آن به خشنودی تو سر کنم، و مساجد تو را آباد سازم». امام علی(ع) سپس فرمود: از پیامبر(ص) شنیدم که هر کس لباس نو بپوشد و این کلمات را بگوید آمرزیده شود.
امام صادق(ع) فرمود: «هر کسی با پارچه ی نو در صدد تهیه لباس جدیدی باشد، 36 بار سوره ی قدر را بخواند و وقتی به کلمه ی «تَنَزَّلُ الْمَلائِکةُ» برسد، آب کمی بر آن بپاشد، و دو رکعت نماز در آن بخواند، سپس دست به دعا برداشته و بگوید:
«الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی رَزَقَنِی مَا أَتَجَمَّلُ بِهِ فِی النَّاسِ وَ أُوَارِی بِهِ عَوْرَتِی وَ أُصَلِّی فِیهِ لِرَبِّی»
«ستایش خدایی را که لباسی روزی ام کرد تا با آن در میان مردم آراسته باشم و عورتم بپوشانم و در آن برای پروردگارم نماز بخوانم و سپس حمد خدا را به جای آورد، همیشه در وسعت باشد تا آن که لباس وی کهنه گردد».
عمر بن یزید گفت: می خواستم خدمت امام صادق(ع) شرف یاب شوم. لباس های خود را پوشیدم و طیلسان(عبا) نویی را که دوست داشتم روی دوش خود انداختم. در راه با شتری برخورد کردم و لباسم از هرطرف پاره شد. از این رو با حالتی اندوهگین خدمت امام(ع) رسیدم. امام(ع) به لباسم نگاهی کرد و فرمود: چرا ناراحتی؟! ماجرا را گفتم. امام(ع) فرمود: ای عمر! هرگاه لباس نویی پوشیدی بگو: «لا اله الا اللّه محمّد صلّی اللّه علیه و آله رسول اللّه»، و از آفت و بلا بیزاری بجوی.