اگر روزه دار بعد از اذان صبح جنب شود چه حکمی دارد؟ (نظر مراجع تقلید)

احکام مربوط به جنب شدن و غسل ان از مسائل مهم فقه اسلامی است. این موضوع به ویژه برای روزه داران در ماه رمضان و روزه های مستحبی بسیار مورد توجه قرار گرفته است. اینکه آیا روزه دار بعد از اذان صبح جنب شود روزه اش باطل یا صحیح است؟ این سوال به‌ویژه برای روزه‌داران در ماه رمضان که در ساعات ابتدایی روز با شرایط خاصی مواجه می‌شوند، اهمیت دارد.

در یک تعریف کلی میتوان گفت؛ جنب شدن در خواب به حالتی گفته می‌شود که فرد در حین خواب دچار انزال شود، به‌طور طبیعی یا به دلیل رویاهای جنسی. این حالت معمولاً به‌طور غیر ارادی و بدون آگاهی فرد اتفاق می‌افتد. از نظر فقهی، این عمل به عنوان «احتلام» شناخته می‌شود و برای فردی که در خواب جنب می‌شود، هیچ‌گونه گناهی در پی ندارد، زیرا این حالت به‌طور طبیعی و بدون قصد فرد رخ می‌دهد.

در این مسئله، توجه به جزئیات فقهی و تفاوت نظرات مراجع تقلید می‌تواند راهگشای بسیاری از سوالات دینی افراد باشد. از آنجا که طبق احکام اسلامی، برای پذیرش روزه باید شرایط خاصی رعایت شود و جنب شدن در ساعات اولیه صبح، سوالاتی را پیرامون صحت روزه و نیاز به قضای آن ایجاد می‌کند، بررسی دقیق فتاوای مراجع در این خصوص ضروری است. در این مقاله از دیبامگ، با توجه به آراء و نظرات مختلف مراجع تقلید، حکم این موضوع را مورد بررسی قرار خواهیم داد.

بیشتر بخوانید: احکام پیشاب (مذی) برای نماز، روزه، غسل و وضو گرفتن!

احکام جنب شدن روزه دار از نظر مراجع تقلید

احکام جنب شدن روزه دار از نظر امام خمینی و آیت الله خامنه ای:

اگر روزه‌دار در طول روز دچار احتلام شود، یعنی در خواب منی از او خارج گردد، لازم نیست بلافاصله غسل کند؛ اما برای انجام نمازهای واجب، باید غسل جنابت انجام دهد. همچنین، اگر در ماه رمضان بعد از اذان صبح بیدار شود و متوجه شود که محتلم شده، حتی اگر بداند که این حالت قبل از اذان رخ داده، روزه‌اش صحیح است. بنابراین، در طول روزه‌داری می‌توان غسل جنابت را انجام داد.

اگر جنب عمداً تا اذان صبح غسل نکند، می تواند در آخرین لحظات باقی مانده تا اذان صبح تیمم بدل از غسل کرده و روزه بگیرد و روزه اش نیز صحیح است، اگر چه به خاطر این که عمداً غسل را ترک کرده مرتکب گناه شده است. اما اگر عمداً، غسل نکند و تیمم هم نکند، روزه اش باطل و علاوه بر قضا، کفاره هم بر او واجب است.

اگر در روزه واجبی که وقتش معیّن است (مانند روزه نذر) تا اذان صبح غسل نکند و تیمم هم ننماید، روزه ‏اش صحیح است‏. پس، اگر در ماه رمضان قبل از اذان صبح جنابت حاصل شود، باید غسل جنابت نماید.

اگر شخصی به دلیل برخی مشکلات تا اذان صبح جنب بماند، روزه گرفتن در غیر ماه رمضان و قضای آن اشکالی ندارد. اما اگر برای روزه ماه رمضان و قضای آن به دلیل عدم امکان غسل معذور باشد، باید تیمم کند و در غیر این صورت، روزه‌اش صحیح نخواهد بود. همچنین، اگر فردی در ماه رمضان نزدیک به نماز صبح بیدار شود و جنب باشد و نتواند تا اذان صبح غسل یا تیمم کند، روزه آن روز او صحیح است و نیازی به قضا و کفاره ندارد.

اگر فردی به دلیل خجالت قبل از اذان صبح غسل جنابت نکند، باید قضای روزه آن روز را بگیرد و همچنین کفاره آن را پرداخت کند. در این وضعیت، می‌توان تا نزدیک اذان صبر کرد تا زمان کافی برای غسل وجود نداشته باشد و در این صورت می‌توان با تیمم به جای غسل جنابت اقدام کرد و سپس بعداً غسل جنابت را انجام داد. هرچند به خاطر تأخیر در غسل مرتکب گناه شده‌اید، اما روزه شما صحیح خواهد بود. اما اگر عمداً غسل نکرده‌اید یا تیمم نکرده‌اید، باید قضای آن روزه را بگیرید و کفاره آن را نیز بپردازید.

اگر فردی در ماه رمضان در خواب محتلم شود و پس از بیدار شدن دوباره بخوابد، اگر مطمئن باشد که قبل از اذان صبح بیدار می‌شود و می‌تواند غسل کند، اما همچنان بخوابد و تا اذان بیدار نشود، روزه‌اش صحیح است. اما اگر از بیدار شدن خود مطمئن نباشد، به احتیاط واجب، قضای روزه بر او واجب خواهد بود.

اگر کسی جنب شده باشد و نداند که شرط روزه طهارت از جنب است و همانگونه چند روز روزه بگیرد باید قضای روزه را بگیرد و نیازی به کفاره نیست.

اگر شخصی در ماه مبارک رمضان قبل از اذان صبح بیدار شده و متوجه محتلم شدن خود نشده باشد روزه‏ اش صحیح است.

اگر کسی در ماه رمضان قبل از اذان صبح شک کند که محتلم شده یا نه، اما به شک خود اعتنا نکند و بخوابد و بعد از اذان صبح بیدار شود و متوجه شود که قبل از اذان محتلم شده است، اگر بعد از بیداری اول نشانه ای از احتلام نبیند و فقط احتمال آن را بدهد و تا بعد از اذان بخوابد، روزه‏اش صحیح است، هرچند بعد از دوباره بیدار شدن بفهمد که قبل از اذان صبح محتلم شده است.

اگر فردی در ماه رمضان جنب شود و قبل از اذان از خواب بیدار گردد ولی غسل یا تیمم نکند و برای ساقط شدن کفاره از او قصد سفر کند ، کفاره از گردن او ساقط نمی شود.

اگر کسی در ماه رمضان در خواب محتلم شده باشد و قبل از اذان از خواب برخیزد و برای غسل آب در اختیار نداشته باشد وظیفه او تیمم است و اگر وقت کافی برای تیمم داشته باشد، این کار برای وی جایز است.

احکام جنب شدن روزه دار از نظر آیت الله مکارم شیرازی

به طور کلی، اگر روزه‌دار به گونه‌ای عمل کند که منی از او خارج شود، روزه‌اش باطل می‌گردد. اما اگر این امر به طور غیرارادی و در خواب یا بیداری اتفاق بیفتد، روزه او صحیح است.

اگر روزه‌دار به قصد خروج منی استمناء کند، حتی اگر منی از او خارج نشود، روزه‌اش باطل خواهد بود.

در صورتی که روزه‌دار بعد از اذان صبح و در طول روز محتلم شود (در خواب جنب شود)، روزه‌اش صحیح است و بهتر است که فوراً غسل کند، اما اگر فوراً غسل نکند، برای روزه‌اش مشکلی پیش نخواهد آمد.

اگر شخص جنب عمداً تا صبح غسل نکند، بر اساس احتیاط واجب، روزه‌اش باطل است؛ اما اگر به دلیل ناتوانی یا تنگی وقت نتواند غسل کند، می‌تواند تیمم کند. در صورتی که عدم غسل به عمد نباشد، روزه‌اش صحیح خواهد بود.

نکته: باطل شدن روزه به دلیل باقی ماندن در حالت جنابت، تنها مختص روزه‌های ماه رمضان و قضای آن است و در روزه‌های دیگر موجب بطلان نمی‌شود.

اگر شخص جنب در ماه رمضان غسل را فراموش کند و بعد از یک یا چند روز به یاد بیاورد، باید روزه هر چند روزی را که مطمئن است جنب بوده، قضا کند. به عنوان مثال، اگر نمی‌داند که سه روز جنب بوده یا چهار روز، باید سه روز را قضا کند و قضا کردن روز چهارم لازم نیست.

اگر فردی در شب ماه رمضان فرصتی برای غسل و تیمّم نداشته باشد و خود را جنب کند، روزه‌اش با اشکال مواجه می‌شود و بهتر است قضا و کفّاره به جا آورد؛ این موضوع همچنین شامل حال کسی می‌شود که فقط برای تیمّم وقت دارد و نه برای غسل. اما اگر روزه‌دار فکر کند که زمان کافی برای غسل دارد و خود را جنب کند و سپس متوجه شود که وقت کم بوده و فقط بتواند تیمّم کند، روزه‌اش صحیح است.

احکام جنب شدن روزه دار از نظر آیت الله وحید خراسانی

اگر فردی به عمد در ماه رمضان تا اذان صبح غسل نکند یا اگر وظیفه‌اش تیمم است و به عمد تیمم نکند، روزه‌اش باطل است و باید قضای آن را بگیرد. اما اگر فردی در روزه‌های غیر از ماه رمضان یا قضای آن، از روزه‌های مستحب و واجب که زمان مشخصی دارند، به عمد تا اذان صبح غسل نکند، روزه‌اش صحیح است و احتیاط مستحب در روزه واجب این است که به عمد بر جنابت باقی نماند.

کسی که در شب ماه رمضان جنب است، اگر به عمد غسل نکند تا وقت تنگ شود، بر اساس احتیاط واجب باید تیمم کند و روزه بگیرد و قضای آن را نیز انجام دهد. اگر فرد جنب در ماه رمضان غسل را فراموش کند و بعد از یک روز به یادش بیفتد، باید روزه آن روز را قضا کند و اگر بعد از چند روز یادش بیفتد، باید روزه هر چند روزی که مطمئن است جنب بوده را قضا کند؛ مثلاً اگر نمی‌داند سه روز جنب بوده یا چهار روز، باید روزه سه روز را قضا کند.

اگر در ماه رمضان بعد از اذان صبح بیدار شود و ببیند محتلم شده، حتی اگر بداند که پیش از اذان محتلم شده، روزه‌اش صحیح است. همچنین اگر روزه‌دار در روز محتلم شود، لازم نیست فوراً غسل کند.

احکام جنب شدن روزه دار از نظر آیت الله سیستانی

اگر فردی عمداً در ماه رمضان تا اذان صبح غسل نکند یا اگر وظیفه‌اش تیمم است و آن را انجام ندهد، باید روزه آن روز را به پایان برساند و روز دیگری را نیز روزه بگیرد. از آنجا که مشخص نیست آن روز قضا است یا عقوبت، باید روزه آن روز را به نیت ما فی الذمه انجام دهد و همچنین روزی که به جای آن روز روزه می‌گیرد، بدون قصد قضا باشد. کسی که می‌خواهد قضای روزه ماه رمضان را بگیرد، اگر تا اذان صبح عمداً جنب بماند، نمی‌تواند آن روز را روزه بگیرد. اما اگر این امر به عمد نباشد، می‌تواند روزه بگیرد، هرچند احتیاط در ترک آن بهتر است.

احکام جنب شدن روزه دار از نظر آیت الله فاضل

کسی که قصد دارد روزه ماه رمضان یا قضاهای آن را بگیرد، نباید عمداً تا اذان صبح در حالت جنابت باقی بماند. بنابراین، اگر به عمد غسل نکند و در زمان کم نیز تیمم نکند، روزه‌اش باطل خواهد بود. اما باقی ماندن عمدی در حالت جنابت در روزه‌های دیگر، چه واجب و چه مستحب، تأثیری بر صحت روزه ندارد.