نماز، ستون دین و مهم‌ترین فریضه الهی است. ترک عمدی نماز از گناهان کبیره محسوب می‌شود و قضای آن بر گردن تارک الصلاة باقی می‌ماند. گاهی اوقات، به دلیل غفلت، فراموشی یا عذر موجه، نمازهای یومیه از فرد فوت می‌شوند و او موظف به قضای آن‌هاست.
قضای نمازهای فوت شده، تکلیفی شرعی است که نباید آن را به تعویق انداخت. اما سوالی که برای بسیاری از افراد پیش می‌آید این است که چگونه می‌توان تعداد زیادی نماز قضا، به خصوص اگر مربوط به سالیان طولانی باشد، را به جا آورد؟
در این مقاله از دیبامگ، به بررسی نحوه خواندن نماز قضا می‌پردازیم و به این پرسش پاسخ می‌دهیم که چگونه می‌توان نمازهای قضای ۲۰ سال یا بیشتر را ادا نمود. ضمن ارائه راهکارهای عملی و بیان احکام مربوطه، به این نکته نیز تاکید خواهیم کرد که خداوند متعال، آمرزنده و مهربان است و از بندگان خود با آغوش باز استقبال می‌کند.
پرسش و پاسخ درباره نمازهای قضا
سوال: من الان ۳۶سال سن دارم و نماز قضا زیاد دارم ولی نمیدانم چقدر هست، باید چیکار کنم؟
پاسخ: اگر تعداد دقیق را نمیدانید، ان تعداد که گمان میکنید را بخوانید ( بنا را بر مقدار کمتر بگذارید) اگر نمیدانید مثلا بیست سال است یا بیست و پنج سال، بنا را بر بیست سال بگذارید و نماز قضا را بخوانید
سوال: اگر شخصى نماز قضای زیادی داشته باشد، مي تواند نمازهای قضا را نشسته بخواند؟
پاسخ: کسی که توانایی دارد، باید نمازهای قضا را ایستاده بخواند، البته اگر تعداد نمازهای قضا، به اندازه ای زیاد است که حتی بصورت تدریجی نیز بخواند، توان ایستادن ندارد، می تواند آن مقدار را که مشقت دارد، نشسته بخواند.
سوال: اگر از زمان سن تکلیف نماز قضا داشته باشیم اما ندانیم چقدر هست، چگونه باید نمازهای قضا را حساب کرد؟
پاسخ: از زمان تکلیف بایستی نماز قضا را حساب نمایید. و اگر در تعداد روزها شک دارید هر مقدار نماز که یقین دارید قضا شده است، باید بخوانید و نسبت به مقدار مشکوک وظیفه‌ای ندارید؛ مثلا اگر میدانید یک ماه نماز قضا شده است و احتمال می‌دهید بیشتر باشد، نسبت به مقدار بیشتر تکلیفی ندارید.
سوال: برای قضای نماز و روزه عمدی که بسیار است از زمان نوجوانی تا بزرگسالی با چه روشی باید حساب کرد و انشاالله به جا آورد؟
پاسخ: باید قضای نمازها را به جا آورید. اما اگر شک دارید که مثلا ۲۰۰ نماز ظهر عصر قضا دارید یا ۱۵۰ تا، باید ۱۵۰ تا بجا آورید. یا اگر فرضا شک دارید ۲۰ سال نماز قضا دارید یا ۱۹ سال، مقدار کمتر را بجا آورید و صحیح است.
توجه داشته باشید، ترتیب بین نمازهای ظهر و عصر و مغرب و عشا باید رعایت شود.
سوال: ما اگه در مسافرت که نماز شکسته می خوانیم ایا متوانیم نماز قضا کامل بخوانیم؟؟
پاسخ: بله اگر نماز قضای کامل دارید چه در سفر و چه در وطن باید همانگونه خوانده شود. مثلا اگر کسی در سفر که نماز او شکسته است نمازش قضا شود و به وطن برگردد باید قضای آن را بصورت شکسته بخواند هرچند در وطن باشد و برعکس.
نحوه خواندن نمازهای قضا
قضا در زبان عربی به معنای انجام واجباتی است که به دلایلی از دست رفته‌اند. بنابراین، نماز قضا به معنای جبران نمازهایی است که در زمان مقرر انجام نشده‌اند. به عنوان مثال، اگر به خواب رفته‌اید و نماز واجب را ترک کرده‌اید، پس از گذشت وقت آن، باید به نیت قضا، یعنی نماز فراموش‌شده را به جا آورید.
باید هر چه سریع‌تر نمازهای قضا را به جا آورد. با این حال، انجام همزمان چندین نماز می‌تواند چالش‌برانگیز باشد، به ویژه برای افرادی که مسئولیت‌های دیگری مانند کار و خانواده دارند. یکی از روش‌های ساده برای خواندن نماز، این است که بعد از هر نماز واجب روزانه، یک نماز از همان نوع را به نیت قضا بخوانید. به عنوان مثال، پس از نماز فجر، می‌توانید یک نماز فجر دیگر به نیت قضا بخوانید. همچنین، بعد از نماز واجب ظهر، قضای ظهر و … را می‌توانید به همین ترتیب انجام دهید.
نماز مغرب را به عنوان مثال در نظر می‌گیریم. پس از وضو و آماده‌سازی برای نماز، ابتدا نیت کنید. به عنوان مثال، می‌توانید بگویید: «نماز مغرب را برای تقرب به خدا می‌خوانم». سپس تکبیره الاحرام «الله اکبر» را بگویید و بعد از آن سوره فاتحه و یک سوره کوتاه مانند سوره اخلاص را بخوانید.
در رکوع، به جای ذکر معمول، می‌توانید سه بار «سبحان الله» بگویید. در سجود نیز به جای ذکر معمول، سه مرتبه «سبحان الله» را تکرار کنید. در رکعت دوم می‌توانید همانند رکعت اول عمل کنید. در مورد قنوت، می‌توانید از آن بگذرید یا فقط یک بار «سبحان الله» بگویید که کافی است. رکوع و دو سجده را به عنوان رکعت اول انجام دهید. تشهد را به صورت معمول بگویید: «اشهدو ان لا اله الا الله، وحده لا شریک له، و اشهدو ان محمد عبده و رسول الله، اللهم صلی الله علیه و آله و سلم».
اکنون که در حال برگزاری نماز مغرب هستید، باید برای رکعت سوم بایستید. یک بار عبارت «سبحان الله و الحمد لله و لا اله الا الله و الله اکبر» را بگویید و رکوع و سجود را مانند رکعت‌های قبلی انجام دهید. سپس تشهد را به طور معمول بخوانید. برای پایان نماز، تنها کافی است بگویید: «السلام علیکم و رحمت الله و برکاتوه» و بدین ترتیب نماز شما به پایان می‌رسد.
6 راهکار کلیدی برای خواندن نمازهای قضا
خداوند متعال وعده داده است که تمامی گناهان را (به جز شرک) می‌بخشد: «إِنَّ اللَّهَ لا يَغْفِرُ أَنْ يُشْرَكَ بِهِ وَ يَغْفِرُ ما دُونَ ذلِكَ لِمَنْ يَشاءُ»؛ یعنی خداوند هرگز شرک را نمی‌بخشد و گناهان دیگر را برای هر کس که بخواهد و شایسته بداند، می‌آمرزد. البته برای جبران قضا شدن نمازها که از حقوق خداوند به شمار می‌روند، لازم است که فرد علاوه بر توبه و تصمیم به انجام به موقع نمازها، قضای نمازهای گذشته را نیز به جا آورد.
برای خواندن نمازهای قضا شده به گونه‌ای که خسته‌کننده نباشد و باعث دلزدگی نشود، چند راهکار و توصیه ارائه می‌شود:
1) در خواندن نمازهای قضا، نباید خود را تحت فشار قرار داد. بلکه بهتر است برای این کار یک برنامه‌ریزی بلندمدت انجام داد و به تدریج و به مرور زمان آنها را به جا آورد.
2) می‌توان جدولی برای تعداد نمازهای قضا تنظیم کرد و تمام روزهای ماه را در آن درج نمود. همچنین یک ستون برای نمازهای پنج‌گانه اختصاص داد و هر بار که یک نماز قضا خوانده می‌شود، در جدول و در روز مربوطه یک علامت زد.
3) یکی از بهترین زمان‌ها برای اقامه نمازهای قضا، قبل یا بعد از نمازهای روزانه است؛ به این ترتیب، در کنار هر نماز روزانه، یک نماز قضا نیز خوانده می‌شود.
4) باید از فرصت‌هایی که برای خواندن نماز قضا فراهم می‌شود، بهره‌برداری کرد. به عنوان مثال، در برخی مساجد در ایام ماه مبارک رمضان، نماز قضا چندین روز به صورت جماعت برگزار می‌شود.
5) آغاز هر کاری برای انسان دشوار است، اما وقتی فرد به آن عادت کند، انجام آن برایش آسان‌تر می‌شود.
6) نباید از نمازهایی که در سفر قضا شده‌اند غافل شد و باید آنها را به همان شیوه‌ای که در سفر واجب بوده، به جا آورد.
احکام مربوط به نمازهای قضا
نماز قضا را باید خودتان بخوانید، اما در صورت فوت، شخص دیگری می‌تواند به نیابت از شما آن را انجام دهد. نماز قضا زمان مشخصی ندارد، به این معنا که می‌توانید آن را در هر زمانی به جا آورید، اما باید به همان شیوه‌ای که آن را ترک کرده‌اید، اقامه کنید. به عنوان مثال، اگر در حال سفر هستید و نماز چهار رکعتی شما به دو رکعت کاهش می‌یابد و آن را فراموش کرده‌اید، باید آن را به صورت دو رکعتی بخوانید، حتی اگر در سفر نباشید و بالعکس.
اگر نماز چهار رکعتی را ترک کرده‌اید، باید آن را به صورت چهار رکعتی بخوانید، حتی اگر در سفر باشید. همچنین، قاعده تلاوت با صدای بلند یا آهسته نیز به همین صورت است. بنابراین، اگر نماز مغرب و عشاء در روز قضا شود، باید آن را با صدای بلند بخوانید. و اگر قضای نماز ظهر و عصر در شب خوانده شود، باید آن را با صدای ملایم اقامه کنید.
اگر کسی نمازهای ظهر و عصر یا مغرب و عشاء را در همان روز قضا کند، باید به ترتیب مشخصی انجام شود. به این معنا که نباید قبل از نماز ظهر، نماز عصر را بخواند و همچنین قبل از نماز مغرب، نماز عشاء را نخواند. در این موارد، اگر یک نماز واجب را فراموش کردید، نیازی به قضا کردن آن نیست. همچنین، نمازهایی که زنان حائض یا زنانی که پس از زایمان دچار خونریزی هستند، نیازی به قضا ندارند.
اگر فردی به اسلام مشرف شود، نیازی به خواندن نمازهایی که قبل از ورود به دین اسلام ترک کرده است، ندارد. اگر هم چند نماز را بدون اطلاع دقیق از تعداد آنها ترک کرده باشد، می‌تواند عدد کمتری را به جا آورد. به عنوان مثال، اگر لازم باشد سه تا پنج سال نماز قضا کند و از تعداد دقیق مطمئن نباشد، می‌تواند فقط سه سال را انجام دهد. البته اگر کسی بخواهد، می‌تواند نمازهای بیشتری نیز بخواند.