زبان فارسی، به عنوان یکی از زبانهای غنی و تاریخی جهان، از تنوع و ظرافت خاصی در بیان مفاهیم مختلف برخوردار است. یکی از جنبههای جالب توجه در این زبان، واحدهای شمارش یا مقیاسهای شمارشی است که برای شمارش اشیا، حیوانات، اشخاص و حتی مفاهیم انتزاعی به کار میرود. این واحدها نهتنها در محاسبات روزمره، بلکه در ادبیات، تجارت و فرهنگ عامه نیز جایگاه ویژهای دارند و برای شمارش اشیا، حیوانات، افراد و تقریبا هرچیزی از واحدهای خاصی استفاده میشود.
برخلاف زبانهایی که تنها از واژههای عمومی مانند «عدد» یا «تا» برای شمارش استفاده میکنند، زبان فارسی واحدهای خاصی برای انواع مختلف اشیا دارد؛ مثلا «نفر» برای انسانها، «قطعه» برای اجسام، «سر» برای حیوانات و «دانه» برای اشیای کوچک و گرد به کار میروند. این تنوع نهتنها به دقت زبانی کمک میکند، بلکه نشاندهندهی پیوند عمیق زبان فارسی با زندگی و طبیعت است.

واحدهای شمارش در زبان فارسی
مورد شمارش | واحد شمارش |
طول | ارج (ارش) |
مایعات / چای / قهوه / شیر و غیره | استکان |
درخت / نهال / چوب / تیر / سنبه / تنه درخت | اصله |
کالا، میوه و حبوبات انباشتهشده | انبار |
خانه / مغازه | باب |
کالای بستهبندیشده | بار |
صندوق جواهر | بارخانه |
بسته سیگار | باکس |
برخی پرندگان مانند سهره | بال |
درخت بیتنه مانند گل و گیاهان زینتی | بته (بوته) |
اشرفی / سکه زر | بدره |
کاغذ / مقوا / کاغذ بدون جلد / ورق | برگ |
سیگار / سبزی | بسته |
چیزهایی که یک واحد کامل آن بدون بریدن مصرف نمیشود، مثل کیک تولد | برش |
خز / سنجاب / پوست بخارایی | بطانه |
نوشیدنی | بطری |
حجم / وزن / آجیل / شیرینی | بغل |
شال | بقچه |
یک دسته کاغذ / یک دسته مقوا | بند |
ورق فلزی | بندیل |
پرنده شکاری | بهله |
ظرف / روستا / ده / آبادی | پارچَه |
ده / روستا | پاره |
پرچم | پایه / عدد |
تابلو نقاشی | پرده |
غذا مثل چلوکباب | پرس |
عقبه | پس لشکر |
هر مرحله ساز زدن | پنجه |
مایعات | پیمانه |
تا / عدد / دانه | اشیای قابل شمارش |
مو | تار |
مارهای سمی مثل افعی | تازیانه |
جامه / پارچه | تخت به تخت |
پتو / فرش / قالی / قالیچه | تخته |
انسان | تَن |
واحد وزن | تُن |
پارچهی دوختهنشده | توپ |
روزنامه / مجله / کتاب چاپشده در یک نوبت | تیراژ |
هر ابزار باریک و دراز که از آهن یا پولاد درست کنند | تیغه |
لباس دوختهشده | ثوب |
شیشه / آینه | جام |
مایعات | جرعه |
مساحت زمین و ملک | جریب |
اشیای بستهبندیشده | بسته / کارتن / جعبه |
کفش / جوراب / دستکش / اشیای دوتایی | جفت |
کتاب / مجله / گواهینامه / شناسنامه / پاسپورت | جلد |
بستههای شش تایی از اشیای قابل شمارش / قرقره | جین |
سرویس بهداشتی | چشمه |
قند / قرص / تریاک | حب (حبه) |
انگشتر/چاه/ فیلم/ لاستیک/ فیلم/ نوار/ لوح فشرده / اشیای گرد | حلقه |
افرادی که با هم در خانه زندگی کرده و تشکیل خانواده دادهاند | خانوار |
کبریت | خلال |
غذا | خوراک / دست |
خرما / انگور | خوشه |
دارو | دوز |
زمین / ملک | دانگ |
غله / حبوبات | دانه |
جهت / زاویه / دما | درجه |
مبل / ظرف / لباس / رخت خواب / قاشق / چنگال / کله پاچه | دست |
ماشین/ رادیو/ تلویزیون/ دوربین / آپارتمان / جاروبرقی | دستگاه |
گل و گیاه/ سبزیجات | دسته |
بستههای دوازده تایی از اشیای قابل شمارش | دوجین |
خانه/ مغازه/ باغ / دکان / چاه / کاروانسرا | دهنه |
104 سانتیمتر | ذرع (گز) |
قطار | رام |
حیوانات اهلی | رأس |
کمربند/ گردنبند/ قنات/ طناب / کوه / اشیای به هم پیوسته | رشته |
هرچیزی که به صورت استوانه پیچیدهشده | رول |
خلخال (پابند) | ریسه |
فیل | زنجیر |
گاو / گوسفند / تمساح | سر |
جهیزیه | سری |
پول فلزی | سکه |
قنات / کاریز رودخانه | سنگ آب |
کباب | سیخ |
ادویه / چغاله بادام | سیر |
فشارخون | سیستول / دیاستول |
گل/ نبات/ آهنآلات | شاخه |
تخممرغ | شانه |
زایمان | شکم |
لامپ / شمع | شعله |
ظروف حاوی مایعات | شیشه |
اشیای قدیمی | صندوق |
حمام | طاق |
پارچه که به اندازهی لباس دوخته شود / شال / پتو | طاقه/ قواره/ توپ/ متر |
نامه / پاکت | طغرا |
پرندگان / در / پنچره / مرغ / ماهی | عدد |
دستههای بزرگ و سنگین کالا / پنبه / پارچه | عدل |
توپ / تانک / وسایل سنگین چرخدار | عراده |
گردو / اشیایی که به صورت دستهای و انبوه تقسیمبندی میشوند | فال |
طول مسیر | فرسخ |
هواپیما / کشتی / هلی کوپتر | فروند |
سفته / چک / سرقت | فقره |
کره / پنیر / صابون | قالب |
سلاح | قبضه |
بند کفش / مداد / نوشت افزار | قراسه |
نان | قرص |
آب / اشک / خون / جوهر | قطره |
طیور/ ماهی/ تمبر/ اسکناس/ عکس/ زمین/ فرش/ چک / شعر / قبر | قطعه |
سگ/ جانوران وحشی / گربهسانان | قلاده |
انواع مختلف کالا | قلم |
درخت | قلمه |
پانصد هزار | کرور |
کاموا | کلاف |
قند | کله |
برنج / حبوبات مانند لوبیا / سیمان / پول / سکه | کیسه |
وزن سنگهای نسبتا کم ارزش و یا شبه گرانبها | گرم |
دستههای جانوران | گله |
چیزهای باریک و دراز مانند مو / ترکه / شاخه درخت | لاخ |
نان / غذا | لقمه |
هر نیمه از در / خورجین / پالان | لنگه |
اشیا استوانهای شکل | لوله |
مایعات / بنزین / نفت/ گازوییل | لیتر |
حجم آب | متر معکب |
زعفران / چای / ادویهجات | مثقال |
مینیاتورهای دستنویس قدیمی | مجلس |
خاک / پول / آدم | مشت |
نان / گندم | مَن |
سیگار | نخ / بسته |
روزنامه / کتاب / مجله / احکام قضایی / مدارک پزشکی / رساله | نسخه |
انسان / شتر / درخت خرما | نفر |
حشرات / بندپایان / قارچ | نمونه |
مدرسه / حمام / آپارتمان / منزل مسکونی | واحد |
ازدواج | واقعه |
کاغذ / آهن | ورق |
ولتاژ الکتریکی | ولت |