در فرهنگ غنی اسلامی، باورها و آدابی وجود دارند که ریشه در سنت‌های کهن و آموزه‌های دینی دارند. یکی از این موارد، باور به خواص شفابخش و معنوی «آب نیسان» است که در منابع معتبر دینی مانند مفاتیح الجنان به آن اشاره شده است. آب نیسان، آبی است که در ماه نیسان (معادل با اردیبهشت ماه در تقویم شمسی) جمع‌آوری شده و با خواندن اذکار و دعاهای مخصوص، متبرک می‌شود.
در این مقاله از دیبامگ، به بررسی جنبه‌های مختلف آب نیسان در مفاتیح الجنان میپردازیم. ابتدا به توضیح مستند بودن آب نیسان و ماه نیسان میپردازیم و سپس خواص و فواید این آب از منظر این کتاب ارزشمند اشاره خواهیم کرد. سپس، آداب و رسوم مربوط به جمع‌آوری آب نیسان و شرایط لازم برای انجام این عمل را بررسی می‌کنیم. در نهایت، به شیوه‌های نگهداری آب نیسان و نکاتی که در این زمینه باید رعایت شود، خواهیم پرداخت.
آب نیسان چقدر مستند است؟
روایت آب نیسان در کتاب “مهج الدعوات” اثر ابن‌طاووس، که به قرن هفتم هجری قمری تعلق دارد، در منابع مختلفی مانند “بحار الانوار”، “زاد المعاد”، “خزائن احمد نراقی”، “مستدرک الوسائل”، “مفاتیح الجنان” و “تفسیر الاثری” ذکر شده است.
با این حال، مجلسی در “زاد المعاد” روایت حضرت محمد(ص) درباره آب نیسان را به دلیل ضعف عبدالله بن عمر رد می‌کند، اما به نظر می‌رسد که روایت شهید اول از امام صادق(ع) در این زمینه را می‌پذیرد. از سوی دیگر، سید محسن امین در کتاب “اعیان‌الشیعه” با استناد به عبارات کتاب خود “خطط جبل عامل”، جمع‌آوری آب نیسان و تبرک به آن را از خرافات بی‌اساس عامیانه می‌داند.
حق‌تعالی می‌فرماید:
﴿وَ یُنَزِّلُ عَلَیْکُمْ مِنَ السَّمٰاءِ مٰاءً لِیُطَهِّرَکُمْ بِهِ وَ یُذْهِبَ عَنْکُمْ رِجْزَ الشَّیْطٰانِ وَ لِیَرْبِطَ عَلىٰ قُلُوبِکُمْ وَ یُثَبِّتَ بِهِ الْأَقْدٰامَ﴾؛ یعنی آبی از آسمان برای شما فرستاده تا به وسیله آن از آلودگی‌ها پاک شوید و وسوسه‌های شیطان را از خود دور کنید و دل‌هایتان را تقویت کرده و گام‌هایتان را استوار سازد.
«علاّمه مجلسی» در ادامه بیان می‌کند: در مورد عمل مربوط به آب نیسان، بهتر است اگر به صورت گروهی انجام می‌شود، هر یک از افراد مجموع سوره‌ها و اذکار را هفتاد بار بخوانند. یعنی می‌توانند این کار را بین خود تقسیم کنند و هر نفر یک سوره را هفتاد بار تلاوت کند، اما توصیه می‌شود که هر یک از آنها مجموع سوره‌ها و اذکار را به طور کامل هفتاد مرتبه بخواند.
اما معروف‌ترین سند درباره خواص آب نیسان، روایتی است که سید ابن طاووس (ره) در کتاب «زادالمعاد» به آن اشاره کرده است. این روایت همچنین در کتاب ارزشمند «مفاتیح الجنان» ذکر شده و به این صورت آغاز می‌شود: «روزی جمعی از اصحاب نشسته بودند که رسول خدا صلى الله عليه و آله وارد شدند و به آنان سلام کردند. اصحاب نیز به سلام ایشان پاسخ دادند. حضرت فرمودند: آیا می‌خواهید دارویی را که جبرئیل به من آموخت و به کمک پزشکان نیازی نداشته باشم، به شما یاد بدهم؟ امیرالمؤمنین علیه‌السلام و سلمان و دیگران پرسیدند آن دارو چیست؟»
آب نیسان چیست؟
آب نیسان، باران خالص و بدون املاح است که نخستین بارش آن در سال جدید و در فصل دل‌انگیز بهار رخ می‌دهد. با رعایت اصول جمع‌آوری این آب، می‌توان اثرات مثبت و سلامتی‌بخشی را بر روی افراد ایجاد کرد و ویژگی‌های مزاجی فصل بهار را به آنها منتقل نمود.
برخی از روایات نشان می‌دهند که بارانی که در این ماه نازل می‌شود، خواص و آثار زیادی دارد. اگر کسی مقداری از این باران را در ظرفی پاک جمع‌آوری کند و سوره‌ها و دعاهای مشخصی را بر آن بخواند، هر فردی که از این آب بنوشد، از بیماری‌های مختلف جسمانی و اخلاقی رهایی می‌یابد. به‌قدری در این روایات به آثار و برکات آن اشاره شده که انسان را شگفت‌زده می‌کند.
ماه نیسان چه زمانی است؟
نیسان، ماه هفتم سال سریانی است که بین آذار و ایاز قرار دارد و همچنین دومین ماه بهار به شمار می‌آید. این ماه معادل اردیبهشت فارسی و ثور عربی است و تقریباً با آوریل فرانسوی هم‌زمان می‌شود. نیسان ۳۰ روز طول می‌کشد و از بیست و سوم فروردین آغاز می‌شود و بیشتر آن با اردیبهشت هم‌زمان است. به همین دلیل، باران‌های بهاری که در این ماه می‌بارند، به باران نیسان معروف هستند و آب این باران‌ها نیز به نام آب نیسان شناخته می‌شود که خواص شفابخشی دارد.
آب نیسان چه خواصی دارد؟
پس از پیامبر اسلام (ص)، ایشان روش جمع‌آوری آب باران در ماه نیسان را به امام علی (ع) آموزش دادند. بر اساس این روایت، پیامبر اسلام (ص) در مورد فواید آب نیسان، ویژگی‌هایی را از قول جبرئیل (ع) بیان کردند.
برخی از این ویژگی‌ها به طور خلاصه عبارتند از:
- درمان دردهای جسمی
- کمک به باروری
- تسکین سردرد
- درمان درد چشم با چکاندن قطره‌ای از آب نیسان به چشم
- تقویت ریشه دندان‌ها
- پیشگیری از سرماخوردگی و زکام
- جلوگیری از بیماری‌های پوستی
- ایجاد تعادل در مزاج
آب نیسان برای بارداری و نازایی
بر اساس آموزه‌های جبرئیل علیه السلام به پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم، نوشیدن آب نیسان می‌تواند به درمان بسیاری از بیماری‌ها کمک کند. افرادی که صاحب فرزند نمی‌شوند و آرزوی داشتن فرزند دارند، اگر با نیت داشتن فرزند از آب نیسان بنوشند، به خواسته خود خواهند رسید. حتی اگر زنی نازا باشد، اگر زوجی به دنبال پسر یا دختر باشند، به هدف خود دست خواهند یافت. همان‌طور که خداوند در سوره شوری آیه 49 و 50 می‌فرماید:
“يَهَبُ لِمَنْ يَشَاءُ إِنَاثاً وَ يَهَبُ لِمَنْ يَشَاءُ الذُّكُورَ أَوْ يُزَوِّجُهُمْ ذُكْرَاناً وَ إِنَاثاً وَ يَجْعَلُ مَنْ يَشَاءُ عَقِيماً”
خداوند به هر که بخواهد دختران و به هر که بخواهد پسران عطا می‌کند، یا برای آنان پسران و دختران را جفت می‌سازد و هر که را بخواهد عقیم و بی‌فرزند می‌گرداند.
جمع آوری آب نیسان چه آدابی دارد؟
در زمان بارش باران در این فصل، ظرفی را زیر باران قرار دهید تا آب جمع شود. سپس هر یک از سوره‌ها یا دعاهای زیر را به تعداد «هفتاد مرتبه» بر روی آن آب بخوانید و در نهایت آب را بنوشید:
1. سوره «حمد»
2. آیه الکرسی
3. سوره «قل یا أیّها الکافرون»
4. سوره «سبّح اسم ربّک الاعلی»
5. سوره «قل أعوذ برب الفلق»
6. سوره «قل أعوذ بربّ النّاس»
7. سوره «قل هو اللّه أحد»
هر یک از ذکرهای زیر را باید «هفتاد مرتبه» تکرار کنید:
1. «لا إله إلّا اللّه»
2. «اللّه أکبر»
3. «اللّهم صلّ على محمّد و آل محمّد»
4. «سبحان اللّه و الحمدللّه و لا إله إلّا اللّه»