مسئله محرمیت و حرمت نکاح با برخی از اقارب، از جمله موضوعات مهم و مورد توجه در شرع مقدس اسلام و قوانین مبتنی بر آن است. در این میان، حرمت ازدواج با خاله و عمه، به عنوان نزدیک‌ترین خویشاوندان نسبی، از دیرباز مورد بحث و بررسی فقها و علمای دین بوده است. از منظر قرآن کریم، سنت نبوی و دیدگاه‌های مراجع عظام تقلید، حدود و ثغور این حرمت به روشنی تبیین شده است.
همچنین، قوانین مدنی بسیاری از کشورهای اسلامی، از جمله ایران، با الهام از آموزه‌های دینی، مقرراتی را در خصوص منع ازدواج با اقارب نسبی نزدیک وضع نموده‌اند. تجاوز جنسی (زنا) با محارم، به ویژه با خاله یا عمه، نه تنها نقض صریح حکم شرعی حرمت نکاح با آنان است، بلکه از مصادیق فجیع‌ترین و شنیع‌ترین اعمال منافی عفت محسوب شده و آثار و تبعات سنگین دنیوی و اخروی را به دنبال دارد.
در این مقاله از دیبامگ، تلاش خواهیم کرد تا حکم زنا با خاله یا عمه را از سه منظر اساسی: قرآن کریم، قوانین موضوعه (با تأکید بر قانون مجازات اسلامی) و فتاوای مراجع تقلید، مورد بررسی قرار داده و به تبیین ابعاد مختلف این مسئله بپردازیم. هدف از این بررسی، روشن ساختن قبح و حرمت این عمل شنیع و آگاهی‌بخشی نسبت به مجازات‌های سنگین آن در دنیا و آخرت است.
حکم زنا با خاله یا عمه از نظر قرآن و قانون مجازات اسلامی
قرآن کریم در این زمینه می‌فرماید: «ازدواج با مادر، دختر، خواهر، عمه، خاله و … بر شما حرام است» [سوره نساء/ آیه 23]. فقها در این خصوص بیان کرده‌اند: “اگر کسی با یکی از محارم خود، مانند عمه یا خاله، زنا کند، طبق حکم حاکم شرع باید او را اعدام کنند” [توضیح المسائل (المحشی امام خمینی)، ج 2، ص 815، مسأله 1].
در قانون مجازات اسلامی نیز آمده است: “زنا با محارم نسبی به هر شکلی مستوجب اعدام است” [قانون مجازات اسلامی، ماده 82] و این حکم برای زن و مرد تفاوتی ندارد. بنابراین مجازات آمیزش جنسی با خویشاوندان نسبی (مانند مادر و خواهر) در فقه شیعه، برای هر دو، اعدام است و بنا به نظر مشهور علاوه بر اعدام باید حد زنا که 100 ضربه شلاق است نیز در نظر گرفته شود.
اگر کسی (نعوذ بالله) مرتکب چنین عمل قبیحی شده باشد، باید بین خود و خداوند توبه کند و به رحمت پروردگار امیدوار باشد. نیازی نیست که با اعتراف خود، مقدمات اجرای این حکم را برای خود فراهم کند.
با این حال، باید توجه داشت که این عمل قبیح تبعات شرعی خاصی دارد که باید به آنها پایبند باشد. به عنوان مثال، در رساله‌های عملیه آمده است: اگر فردی پیش از ازدواج با دختر عمه یا دختر خاله خود، با مادر آنها زنا کند، دیگر نمی‌تواند با آنها ازدواج کند [توضیح المسائل (المحشی امام خمینی)، ج 2، ص 467، مسأله 2394].
حکم زنا با خاله و یا عمه و ازدواج با دختر از نظر مراجع تقلید
اگر فردی قبل از ازدواج با زنی، با مادر او رابطه زنا داشته باشد، دیگر نمی‌تواند با آن زن ازدواج کند. این حکم تنها به ازدواج با دختر خاله محدود نمی‌شود و در سایر موارد نیز صدق می‌کند.
محرم بودن خاله و عمه از نظر مراجع
آیت الله صافی گلپایگانی: عمه و خاله خود شخص و عمه و خاله پدر..
آیت الله خوئی و سیستانی: مسأله عمه و خاله انسان و عمه و خاله پدر و عمه و خاله پدرِ پدر یا مادرِ پدر و عمه و خاله مادر و عمه و خاله مادرِ مادر، یا پدرِ مادر، هر چه بالا روند، به انسان محرمند.
آیت الله زنجانی: مسأله عمه و خاله پدر یا مادر و عمه و خاله پدر بزرگ پدری یا مادری و عمه و خاله مادر بزرگ پدری یا مادری، هر چه بالا روند به انسان محرمند.
حکم زنا قبل از ازدواج از نظر مراجع
مسأله ۲۳۹۴ اگر انسان پیش از آن که دختر عمه یا دختر خاله خود را بگیرد با مادر آنان زنا کند، دیگر نمی تواند با آنان ازدواج نماید.
این مسأله ، در رساله آیت اللّه (مکارم ) نیست.
آیت الله بهجت: بنا بر أحوط ..
آیت الله اراکی: مسأله اگر انسان پیش از آن که دختر خاله خود را بگیرد با مادر او زنا کند، دیگر نمی تواند با او ازدواج نماید و حرام ابدی می شود و اگر پیش از آن که دختر عمه خود را عقد کند با مادر او زنا کند بنا بر احتیاط واجب نمی تواند با او ازدواج نماید.
آیت الله خوئی، آیت الله تبریزی و آیت الله صافی : و بنا بر احتیاط واجب دختر عمه نیز این حکم را دارد.
آیت الله سیستانی: مسأله اگر انسان با خاله یا عمه خود قبل از عقد دختر او زنا کند، دیگر بنا بر احتیاط واجب نمی تواند با دختر او ازدواج نماید.
آیت الله زنجانی: مسأله اگر انسان پیش از آنکه زنی را بگیرد، با مادر وی زنا کند، دیگر نمی تواند با آن زن ازدواج کند، این حکم اختصاص به ازدواج با دختر خاله ، در صورت زنا با مادر وی ندارد بلکه در غیر این صورت هم می آید.
زنا بعد ازدواج از نظر مراجع
مسأله ۲۳۹۵ اگر با دختر عمه یا دختر خاله خود ازدواج نماید و پیش از آن که با آنان نزدیکی کند با مادرشان زنا نماید عقد آنان اشکال ندارد.
این مسأله ، در رساله آیات عظام : (اراکی ) و (مکارم ) نیست.
آیت الله خوئی: و پس از نزدیکی با آنان با مادرشان زنا کند موجب جدایی آنها نمی شود و همچنین است حکم اگر پیش از آن که با آنان نزدیکی کند با مادرشان زنا نماید، اگر چه احتیاط مستحب ّ آن است که در این صورت از ایشان به طلاق دادن جدا شود.
آیت الله سیستانی: نزدیکی یا زنا با مادر، چه قبل و چه بعد از آن، باعث جدایی آنها نمی‌شود. نظر آیت الله گلپایگانی، فاضل، صافی در اینباره این است که، احتیاط واجب این است که از ایشان جدا شود.
آیت الله تبریزی: احتیاط مستحب ّ آن است که از ایشان به طلاق دادن جدا شود. و امّا اگر زنا کردن با مادرشان پس از نزدیکی با خودشان باشد موجب جدایی آنها نمی شود.
آیت الله زنجانی: مسأله اگر زنی را عقد نماید و با او نزدیکی کند، بعد با مادر او زنا کند، آن زن بر او حرام نمی شود و اگر زنی را عقد نماید و پیش از نزدیکی با وی ، با مادر او زنا کند، آن زن به او حرام نمی شود، هر چند احتیاط استحبابی در آن است که باطلاق و مانند آن ، از آن زن جدا شود.