در آستانه فرا رسیدن عید سعید فطر، عید بزرگ مسلمانان پس از یک ماه بندگی و روزه‌داری در ماه مبارک رمضان، یکی از مهم‌ترین اعمال این روز فرخنده، اقامه نماز عید فطر است. این نماز، نمادی از شکرگزاری به درگاه خداوند متعال و تجدید پیمان با ارزش‌های اسلامی است.
با توجه به تنوع مذاهب فقهی در جهان اسلام، آداب و نحوه اقامه نماز عید فطر نیز در میان پیروان مکاتب مختلف به ویژه اهل سنت که شامل مذاهبی چون؛ حنفی، مالکی، شافعی و حنبلی، ممکن است در برخی جزئیات تفاوت‌هایی داشته باشد. این کقاله از یدبامگ به بررسی آداب و نحوه خواندن نماز عید فطر بر اساس دیدگاه‌های این چهار مذهب اهل سنت می‌پردازد تا راهنمایی برای برادران و خواهران ایمانی باشد که پیرو هر یک از این مذاهب هستند و قصد دارند این فریضه الهی را به نحو صحیح و مطابق با مذهب خود به جای آورند.
در این نوشتار، تلاش خواهد شد تا ضمن توضیح گام به گام نماز عیدفطر در هر یک از چهار مذهب اهل سنتف آداب قبل، بعد و مستحبات نماز عیدفطر نیز به تفصیل مورد بررسی قرار گیرد..
زمان برگزاری نماز عید فطر اهل سنت
در زمان پیامبر اکرم (ص)، برگزاری نماز عید فطر به عنوان یکی از واجبات این روز برای تمامی مسلمانان تعیین شده بود. به طور کلی، نماز عید فطر و قربانی از جمله نمازهای ویژه‌ای هستند که مسلمانان در دو عید مذهبی برگزار می‌کنند. این نماز در سال اول هجرت بر حضرت محمد (ص) واجب شد و مسلمانان در آن زمان به صورت جماعت در این نماز شرکت می‌کردند.
برای اهل سنت، زمان برگزاری نماز عید فطر از پس از طلوع خورشید آغاز می‌شود و تا ظهر ادامه دارد. در صورت بروز مشکلات، امکان تأخیر در برگزاری نماز عید فطر تا دو روز وجود دارد و می‌توان آن را قضا کرد.
آداب قبل از خواندن نماز عیدفطر اهل سنت
- نیت: نیت کن که نماز عید را بخوانی.
- غسل: مستحب است قبل از نماز غسل کامل انجام شود.
- زینت: بهترین لباس خود را بپوشید.
- غذا خوردن: قبل از رفتن به نماز عید تعداد فرد خرما بخورید.
نحوه برگزاری نماز عید فطر برای اهل سنت
رکعت اول
نماز عید فطر دو رکعتی است و به نقل از فقها اذان و اقامه ندارد. با این حال، کیفیت آن از فرقه ای به فرقه دیگر متفاوت است، رکعت اول آن به شرح زیر:
- حنفی: سه تکبیر در رکعت اول بعد از تکبیر احرام گفته می شود.
- مالکیه و حنابله: شش تکبیر بعد از تکبیر احرام در رکعت اول گفته شود.
- شافعی: در رکعت اول بعد از تکبیره احرام هفت تکبیر بگویید.
این همان چیزی است که از علما در مورد نماز رکعت اول عید فطر گزارش شده است که در آن علما علاقه مند به روشن شدن چگونگی خواندن نماز عید فطر بودند.
رکعت دوم
اکثر علما نیز در مورد تعداد تکبیر در رکعت دوم اختلاف نظر داشتند، که به این شرح زیر است:
- شافعی: پنج تکبیر در رکعت دوم، قبل از قرائت.
- حنفی: سه تکبیر در رکعت دوم، بعد از قرائت.
- مالکیه و حنبلی: پنج تکبیر در رکعت دوم بعد از خواندن
آداب بعد از اتمام نماز عیدفطر اهل سنت
- حضور در خطبه: حضور در خطبه عید سعید فطر پس از پایان نماز، مستحب است، هر چند در اصل، بین استماع و خروج به نمازگزار داده شده باشد.
و آن از آن روست که آن حضرت رضی الله عنه بعد از نماز عید فرمود: ما داریم خطبه می خوانیم، پس هر که دوست دارد برای خطبه بنشیند، بنشیند و هر که دوست دارد برود، می رود.
- زکات فطره: پرداخت زکات فطره (صدقه برای فقرا).
- سلام و در آغوش گرفتن: تبریک بگویید و یکدیگر را در آغوش بگیرید.
- مسیر: از یک مسیر به نماز بروید و از مسیر دیگر برگردید.
خواندن نماز عید فطر در خانه اهل سنت
پس از اتمام توضیح نحوه خواندن نماز عید فطر در مسجد، به نحوه خواندن نماز عید فطر در منزل می پردازیم.
چهار فقیه مکتب حنفی، مالکی، شافعی و حنبلی بر اقامه نماز عید فطر در دو رکعت اتفاق نظر داشتند و نظر علما در حکم آن متفاوت است.
مکتب حنفی آن را واجب می داند، فقهای مالکی و فقهای شافعی آن را از سنت های مورد تأیید پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله می دانند.
نماز عید را برای مسلمان در خانه جایز است، چه به تنهایی و چه به جماعت.
کسى که نماز عید فطر را به جماعت ترک کرده است نیز جایز است با خانواده خود نماز بخواند.
آموزش گام به گام نماز عیدفطر اهل سنت
نیت کنید: “نیت قیلدیم اوقیر من 2 رکعت عید فطر با تمام واجب تکبیرها به کعبه رو به قبله ایستاده‌ام و این نماز را برای خداوند (الله اکبر) می‌خوانم.”
زمانی که امام تکبیر گفت، شما نیز “الله اکبر” بگویید و دستان خود را بالا ببرید. (معطل نشوید و سریعاً اقتدا کنید.)
سپس دستان خود را ببندید و “سبحانک اللهم …” را بخوانید. بعد از آن، امام سه بار تکبیر می‌گوید و شما نیز باید تکبیر بگویید. (اگر معطل شوید، به این سه تکبیر نخواهید رسید.) در هر یک از این سه تکبیر، “الله اکبر” را بگویید و دستان خود را تا مقابل گوش‌ها بالا ببرید و سپس رها کنید. (دست‌ها باید مانند زمان نیت صاف و بدون گره باشند.)
پس از تکبیر سوم، دستان خود را ببندید. امام “سوره حمد” و یک “سوره دیگر” را می‌خواند و سپس با امام رکوع و سجده را انجام دهید.
در رکعت دوم، امام ابتدا “حمد و سوره” را می‌خواند و سپس مانند رکعت اول، سه تکبیر را انجام می‌دهد. در تکبیر چهارم، به همراه امام به رکوع و سجده می‌رویم و سپس می‌نشینیم.
وقتی نشسته‌ایم، اذکار معمولی مانند “التحیات”، “اللهم صلی”، “اللهم بارک” و “اللهم اغفرلی” را می‌خوانیم و سپس با امام سلام می‌دهیم.
بعد از سلام، تا زمانی که امام خطبه را بخواند و به پایان برساند، از جای خود حرکت نمی‌کنیم.
(پس از نماز عید، امام دو خطبه کوتاه ایراد می‌کند که جزئی از نماز عید محسوب می‌شود و شنیدن آن برای همه نمازگزاران ضروری است.)
سنن و مستحبات نماز عید فطر
برخی از مستحبات نماز عید فطر در اهل سنت به شرح زیر است:
- انجام غسل
- مسواک زدن
- پوشیدن بهترین و تمیزترین لباس
- خوردن شیرینی یا خرما قبل از رفتن به محل نماز
- پرداخت صدقه و زکات فطر
- خواندن نماز عید در مکان مشخص
- رفتن به محل نماز از یک مسیر و بازگشت از مسیر دیگر
- پیاده رفتن به محل نماز
- پرهیز از خواندن هرگونه نماز قبل از نماز عید
- عدم خواندن نماز در محل نماز بعد از برگزاری نماز عید
به طور کلی، مشارکت مسلمانان در نماز عید، به ویژه نماز عید فطر، بسیار گسترده است. بر اساس فتوای فقیهان شیعه، این نماز در زمان حضور امام معصوم واجب است و باید به صورت جماعت برگزار شود و یکی از مهم‌ترین نمازهای مسلمانان به شمار می‌آید.