زیارت اهل قبور، عملی مستحب و یادآور سرای آخرت است که در آموزههای اسلامی بر آن تاکید فراوان شده است. معصومین علیهمالسلام، به عنوان الگوهای راستین دین، نه تنها بر اهمیت این عمل تاکید داشتهاند، بلکه آداب و دعاهای مخصوصی را نیز برای ورود به قبرستان و زیارت اهل قبور تعلیم دادهاند.
در این مقاله از دیبامگ به بررسی دعاهای وارد شده از معصومین (علیهمالسلام) برای ورود به قبرستان میپردازیم و ضمن ارائه متن کامل دعای زیارت اهل قبور، به فضیلت و حکمت این عمل نیکو نیز اشاره خواهیم داشت تا رهنمونی برای مؤمنانی باشد که قصد زیارت آرامگاه عزیزان و یادآوری معاد را دارند.
دعای ورود به قبرستان از امام علی(ع)
در زیارت اهل قبور روایت شده است که امیرالمؤمین(ع) فرمودند: به هنگام ورود به قبرستان بگویید:
بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ
اَلسَّلامُ عَلی اَهْلِ لا إِلهَ إلاَّ اللهُ مِنْ أَهْلِ لا إِلهَ إِلاّ اللهُ یا أَهْلِ لا إِلهَ إِلاّ اللهُ بِحَقِّ لا إِلهَ إِلاّ اللهُ کَیْفَ وَجَدْتُمْ قَوْلَ لا إِلهَ إِلاّ اللهُ مِنْ لا إِلهَ إِلاّ اللهُ یا لا إِلهَ إِلاّ اللهُ بِحَقِّ لا إِلهَ إِلاّ اللهُ اِغْفِرْ لِمَنْ قالَ لا إِلهَ إِلاّ اللهُ وَحْشُرْنا فی زُمْرَهِ مَنْ قالَ لا إِلهَ إِلاّ اللهُ مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللهِ وَلِیٌّ وَلِیٌّ الله
رسول خدا(ص) که فرمود هرکه این دعا را بخواند حق تعالی ثواب پنجاه سال عبادت به او عطا فرماید و گناهان پنجاه سال او را و پدر و مادرش را بیامرزد.
در دعایی دیگر از حضرت امیرالمؤمین(ع) در زیارت اهل قبور روایت شده است که فرمودند: به هنگام ورود به قبرستان بگویید:
بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ اَلسَّلامُ عَلی اَهْلِ لا إِلهَ إلاَّ اللهُ مِنْ أَهْلِ لا إِلهَ إِلاّ اللهُ یا أَهْلِ لا إِلهَ إِلاّ اللهُ بِحَقِّ لا إِلهَ إِلاّ اللهُ کَیْفَ وَجَدْتُمْ قَوْلَ لا إِلهَ إِلاّ اللهُ مِنْ لا […]
دعای پیامبر در قبرستان
از حضرت رسول (ص) مروی است که هر در قبرستان بگوید:
الهَ الاَّ اللهُ وَحْدَهُ لا شَرِیکَ لَهُ لَهُ الْمَُلْکُ وَ لَهُ الْحَمْدُ وَ هُوَ عَلی کُلَّ شَْیءٍ قَدیر
خدا کل آن قبور را و بیامرزد گوینده این کلمه را و بنویسد برای او هزار هزار حسنه و بیامرزد از او هزار هزار گناه و بلند کند برای او در بهشت هزار هزار درجه.
دعای سفارش شده که بر سر قبر خوانده میشود
حضرت صادق(ص) مردگان را زیارت کنید که ایشان خبر میشوند و به شما انس میگیرند و چون به نزدیک به قبر بروید بگوید:
الَّلهُمَّ جافِ الاَْرْضَ عَنْ جُنُوبِهِمْ وَ صاعِدْ اِلَیْکَ اَرْواحَهُمْ وَ لَقَّهِمْ مِنْکَ رِضْواناً وَ سکِنْ اِلَیهِمْ مِنْ رَحْمَتِکَ ما تَصِلُ بِهِ وَ حْدَتُهُمْ وَ تُوْنِسُ بِهِ وَحْشَتَهُمْ اِنَّکَ عَلی کُلَّ شَیءٍ قَدیر.
دعای امام محمدباقر(ع) برای اهل قبور
از حضرت محمد امام محمد باقر (ع) هر که سوره (انا انزلناه) را نزد قبر مومنی بخواند هفت مرنبه حق تعالی ملکی را بفرستد که عبادت الهی کند نزد بر او و ثواب عبادت آن ملک را برای میت بنویسند و چون از قبرش محشور شود به هر ترسی از ترسهای قیامت که برسد حق تعالی به سبب آن ملک آن هول و ترس را از او دفع کند تا داخل بهشت شود.
تلاوت سوره توحید در گذشتن از قبرستان
از حضرت رسول اکرم (ص): هر که بر قبرستان بگذرد یازده مرتبه سوره (قُل هُوَ اللهُ اَحَد) بخواند و ثوابش را به مردگان آن قبرستان ببخشد به عدد آن مردگان اجر او ثواب یابد.
محمد بن احمد بن یحیی اشعری نقل کرده است که با علی بن بلال به سمت قبر محمد بن اسماعیل بن بزیع رفتیم. علی بن بلال به من گفت: صاحب این قبر از حضرت رضا علیهالسلام روایت کرده است که هر کس به نزد قبر برادر مؤمن خود برود و دستش را بر قبر او بگذارد و هفت بار سوره «قدر» را بخواند، در روز قیامت ایمن خواهد بود.
در کتاب کامل الزیارات با سند معتبر آمده است که عبد الرحمن بن ابی عبدالله از حضرت صادق علیهالسلام پرسید چگونه میتوانم دستم را بر قبور مسلمانان بگذارم؟ حضرت با دست خود به زمین اشاره کردند و در حالی که رو به قبله بودند، دستشان را بر زمین نهادند.
متن کامل زیارت اهل قبور
السَّلامُ عَلَى أَهْلِ الدِّیَارِ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُسْلِمِینَ أَنْتُمْ لَنَا فَرَطٌ وَ نَحْنُ إِنْ شَاءَ اللَّهُ بِکُمْ لاحِقُونَ.
سلام بر اهل دیار از مؤمنان و مسلمانان،شما پیشروان ما بودید،و ما هم انشاء اللّه به شما ملحق مىشویم.
و از حضرت حسین علیه السّلام روایت شده:هرکه وارد قبرستان شود و بگوید:
اللَّهُمَّ رَبَّ هَذِهِ الْأَرْوَاحِ الْفَانِیَهِ وَ الْأَجْسَادِ الْبَالِیَهِ وَ الْعِظَامِ النَّخِرَهِ الَّتِی خَرَجَتْ مِنَ الدُّنْیَا وَ هِیَ بِکَ مُؤْمِنَهٌ أَدْخِلْ عَلَیْهِمْ رَوْحا مِنْکَ وَ سَلاما مِنِّی
اى پروردگار این ارواح فناپذیر و پیکرهاى پوسیده و استخوانهاى خاکسترشدهاى که از دنیا خارج شدند،درحالىکه مؤمن به تو بودند،نسیم رحمتى از جانب خود،و سلامى از من بر آنان وارد کن.
حق تعالى براى او به عدد خلق،از زمان آدم تا قیام قیامت،حسنات بنویسد،و از امیر مؤمنان علیه السّلام روایت شده است،هرکه وارد قبرستان شود و بگوید:
السَّلامُ عَلَى أَهْلِ لا إِلَهَ إِلا اللَّهُ مِنْ أَهْلِ لا إِلَهَ إِلا اللَّهُ یَا أَهْلَ لا إِلَهَ إِلا اللَّهُ بِحَقِّ لا إِلَهَ إِلا اللَّهُ کَیْفَ وَجَدْتُمْ قَوْلَ لا إِلَهَ إِلا اللَّهُ مِنْ لا إِلَهَ إِلا اللَّهُ یَا لا إِلَهَ إِلا اللَّهُ بِحَقِّ لا إِلَهَ إِلا اللَّهُ اغْفِرْ لِمَنْ قَالَ لا إِلَهَ إِلا اللَّهُ وَ احْشُرْنَا فِی زُمْرَهِ مَنْ قَالَ لا إِلَهَ إِلا اللَّهُ مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ عَلِیٌّ وَلِیُّ اللَّهِ.
سلام بر اهل لا اله الا اللّه،از اهل لا اله الا اللّه،اى اهل لا اله الا اللّه،به حق لا اله الا اللّه،چگونه یافتید سخن لا اله الا اللّه،را از لا اله الا اللّه،اى لا اله الا اللّه،به حق لا اله الا اللّه، بیامرز هرکه را گفت لا اله الا اللّه، و ما را محشور کن در گروه آنانکه گفتند:لا اله الا اللّه، محمد رسول اللّه على ولى اللّه.
حق سبحانه و تعالى ثواب پنجاه سال عبادت را براى او بنویسد و گناه پنجاه ساله را از او و پدر و مادرش محو نماید.و در روایت دیگرى وارد شده است:بهتر سخنى که در قبرستان بگویى،وقتى که از آنجا بگذرى،این است که بایستى و بگویى:
اللَّهُمَّ وَلِّهِمْ مَا تَوَلَّوْا وَ احْشُرْهُمْ مَعَ مَنْ أَحَبُّوا .
خدایا دوست آنان گردان،آنچه را دوست داشتند،و آنان را با هرکه دوست داشتند محشور فرما
سیّد ابن طاووس در«مصباح الزائر»گفته:چون زیارت اهل ایمان را قصد کنى،شایسته است روز پنجشنبه باشد،و گرنه هر وقت که خواستى،و کیفیت زیارت ایشان چنین است،که رو به جانب قبله نمایى،و دست خود را بر قبر گذارى، و بگویى:
اللَّهُمَّ ارْحَمْ غُرْبَتَهُ وَ صِلْ وَحْدَتَهُ وَ آنِسْ وَحْشَتَهُ وَ آمِنْ رَوْعَتَهُ وَ أَسْکِنْ إِلَیْهِ مِنْ رَحْمَتِکَ رَحْمَهً یَسْتَغْنِی بِهَا عَنْ رَحْمَهِ مَنْ سِوَاکَ وَ أَلْحِقْهُ بِمَنْ کَانَ یَتَوَلاهُ
خدایا به غربتش رحم کن،و به تنهایىاش برس،و وحشتش را همدم باش،و ترسش را ایمنى ده، و از رحمتت به او آرامش ده،رحمتى که به سبب آن از رحمت غیر تو بىنیاز گردد،و او را به هرکه دوستش دارد ملحق کن
سپس سوره«قدر»را هفت بار مىخوانى. حدیث دیگرى از فضیل روایت شده است که هرکه سوره«قدر» را هفت بار نزد قبر مؤمنى بخواند،حق تعالى فرشتهاى به سوى قبر او بفرستد،که خدا را نزد قبر او عبادت کند،و حق تعالى ثواب عمل این فرشته را براى آن مرده بنویسد،پس زمانى که از قبرش برانگیخته شود،به هیچ هراسى از هراسهاى قیامت نگذرد، جز آنکه خدا آن هراس را به سبب آن فرشته از او ب گرداند،تا خدا او را وارد بهشت سازد، و با هفت بار«قدر»، سوره «حمد» و«فلق» و «ناس» و «توحید» و «آیه الکرسى» را هر کدام سه بار بخواند.
دعا برای اهل قبور از امام صادق(ع)
روایت دیگرى از محمد بن مسلم روایت شده که گفت: خدمت حضرت صادق علیه السّلام عرض کردم:مردگان را زیارت کنیم؟فرمود:آرى،گفتم:آیا آنها مىدانند که ما به زیارتشان رفتهایم؟فرمود:آرى به خدا قسم مىدانند،و شاد مىشوند،و به شما انس مىگیرند،عرض کردم وقتى به زیارتشان مىرویم چه بگوییم؟ فرمود بگو:
اللَّهُمَّ جَافِ الْأَرْضَ عَنْ جُنُوبِهِمْ وَ صَاعِدْ إِلَیْکَ أَرْوَاحَهُمْ وَ لَقِّهِمْ مِنْکَ رِضْوَانا وَ أَسْکِنْ إِلَیْهِمْ مِنْ رَحْمَتِکَ مَا تَصِلُ بِهِ وَحْدَتَهُمْ وَ تُونِسُ بِهِ وَحْشَتَهُمْ إِنَّکَ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ.
خدایا زمین را از پهلوهایشان خالى گذار،و ارواحشان را به سوى خود بالا ببر،و از خشنودى خود به آنها عنایت کن، و از رحمتت به آنان آرامش ده،به طورى که با آنان تنهایىشان را برطرف کنى،و به وسیله آن ترسشان را همدم شوى به درستى که تو بر هر کار توانایى