شورای عالی امنیت ملی (شعام) عالیترین مرجع سیاستگذاری امنیتی جمهوری اسلامی ایران است که بر پایهٔ اصل ۱۷۶ قانون اساسی شکل گرفته است. مطابق همین اصل، ریاست شورا با رئیسجمهور است؛ بنابراین در حال حاضر، دکتر مسعود پزشکیان بهعنوان رئیسجمهور، رئیس شورا نیز محسوب میشود.
رئیس شورای عالی امنیت ملی کیست؟
متن اصل ۱۷۶ تصریح میکند که «ریاست شورا با رئیسجمهور» است. بدینترتیب، هر کس که رئیسجمهور باشد، بهصورت قانونی و خودکار رئیس شورا نیز هست. با توجه به سوگند ریاستجمهوری دکتر مسعود پزشکیان در مرداد ۱۴۰۳ ، وی از آن زمان ریاست شورا را برعهده دارد.
جایگاه حقوقی و نقش رهبری
شورای عالی امنیت ملی در بازنگری ۱۳۶۸ قانون اساسی ایجاد شد. وظایف سهگانهٔ شورا بر اساس اصل ۱۷۶ عبارتاند از: ۱) تعیین سیاستهای دفاعی و امنیتی در چارچوب سیاستهای کلی تعیینشده از سوی رهبری؛ ۲) هماهنگی فعالیتهای سیاسی، اطلاعاتی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی در پیوند با سیاستهای دفاعی/امنیتی؛ ۳) بهرهگیری از منابع مادی و معنوی برای مقابله با تهدیدها. مصوبات شورا پس از تأیید رهبری لازمالاجرا میشود.
ترکیب اعضا (بهصورت نهادی)
ترکیب شورا بهصورت نهادی (نه لزوماً اسامی اشخاص) چنین است: رئیسجمهور (رئیس شورا)، رئیس قوهٔ مقننه، رئیس قوهٔ قضائیه، رؤسای عالی نیروهای مسلح در سطح ستاد کل، وزرای امور خارجه/کشور/اطلاعات، دو نمایندهٔ رهبری، و برخی اعضای دولتی مرتبط با دستور جلسه.
| جایگاه نهادی | نقش در شورا |
|---|---|
| رئیسجمهور | رئیس شورا |
| رؤسای قوای مقننه و قضائیه | عضو |
| ستاد کل نیروهای مسلح و فرماندهان عالی | عضو |
| وزیر امور خارجه، کشور، اطلاعات | عضو |
| نمایندگان رهبری (۲ نفر) | عضو |
| وزیر/مقام مرتبط با موضوع جلسه | عضو موقت |
کارویژهها و حوزههای تصمیمگیری
- تدوین سیاستهای کلان دفاعی و امنیتی کشور در چارچوب سیاستهای کلی نظام.
- سیاستگذاری و هماهنگی در حوزههای مرتبط (سیاسی، اطلاعاتی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی) با رویکرد امنیت ملی.
- نقش محوری در راهبری سیاست هستهای؛ گرچه از ۲۰۱۳ مسئولیت مذاکرات هستهای به وزارت امور خارجه منتقل شد.
فرآیند تصمیمسازی چگونه است؟
- طرح و بررسی موضوع توسط دبیرخانه و کمیتههای تخصصی.
- تصمیمگیری در جلسهٔ شورا به ریاست رئیسجمهور و با حضور اعضای ذیربط.
- تأیید رهبری برای لازمالاجرا شدن مصوبات شورا.