دوره حکومت خسرو انوشیروان، یکی از دوران مهم تاریخ ایران باستان بود که به عنوان دوره مرموز و روشنفکری شناخته می‌شود. در زمان خسرو انوشیروان (حکومت ۴۸ ساله او)، ایران به یک قدرت بزرگ و مهم در منطقه تبدیل شد و او در اصلاحات اجتماعی، اقتصادی و سیاسی بسیاری دخیل بوده است. جواب در زمان خسرو انوشیروان چه کارهایی انجام شد از کتاب مطالعات کلاس چهارم را در ادامه این مطلب از دیبامگ به صورت دقیق قرار داده شده است. با ما همراه باشید.
سوال: در زمان خسرو انوشیروان چه کارهایی در ایران انجام شد؟
جواب: یکی از پادشاهان ساسانی خسرو انوشیروان بود که در زمان او شهرهای بزرگی در ایران ساخته شد.
خسرو انوشیروان کاخ های با شکوهی مانند کاخ کسری یا ایوان مداین برای خود ساخت به دستور او دانشگاه بزرگی هم در جندی شاپور در استان خوزستان ساخته شد. به این ترتیب دانش پزشکی در آن شهر رونق گرفت و پزشکانی از ایران و دیگر کشورهای جهان در آن گرد آمدند.
اقدامات و اصلاحات انوشیروان
وی در آغاز سلطنت تصمیم به انجام اصلاحات عمیقی در سطح کشور گرفت. به همینمنظور ابتدا با دشمن امپراتوری ایران یعنی امپراتوری روم صلح کرد تا بتواند با فراغ بال به وضع داخلی کشور رسیدگی کند.
برای بررسی دقیق تر، اصلاحات را به دو بخش داخلی و خارجی تقسیم می کنیم:
اصلاحات داخلی
– سرکوب مزدکیان مزدک در زمان قباد سربرآورده و حامیان زیادی از جمله شخص قباد به دست آورده بود. او با سوء استفاده از موقعیت به کسب قدرت و قصد به منابع و ثروت مردم پرداخته بود و سرچشمه اصلی مشکلات داخلی کشور به حساب می آمد.
خسرو با سرکوب مزدکیان و بازپس‌گیری اموالی که به دست آنها تصرف شده بود، ضمن استرداد اموال به صاحبان اصلی آنها مابقی را صرف ترمیم خرابی های کشور نمود.
– تقویت ارتش از لحاظ تجهیزات و نیروی انسانی
– اصلاحات فرهنگی: نظیر تبادل دانشمندان با سایر کشورها، استفاده از افراد خردمند و تحصیلکرده در راس امور و نظر ویژه به جایگاه فلسفه و حکمت در کشور
– ایجاد مدرسه طب در جندی شاپور
– اصلاح نظام مالیاتی ضبط اموال توسط بزرگان کشور و معافیت از پرداخت مالیات برای آنها، سبب فشار و ظلم به قشر ضعیف می شد. تا پیش از آن مالیات زمینداران بر اساس میزان ارائه محصول و بدون در نظر گرفتن مساحت زمین بود، اما در سیستم جدید، مالیات بر اساس اندازه زمین گرفته می شد. علاوه بر این سن پرداخت مالیات ۲۰ تا ۵۰ سال تعیین شد و میزان ثروت در پرداخت مالیات دخیل گشت.
– احیای کشاورزی و اصلاح شبکه آبیاری: تغییر در نظام مالیاتی، سبب افزایش بهره برداری از زمین و ترویج سیستم آبیاری مناسب برای کشت بهتر شد.
– طاق کسری: این عمارت بدون هیچگونه پنجره‌های در ۴ طبقه و به عنوان محل اقامت انوشیروان برای رسیدگی به امور کشوری و مردمی تاسیس شد. این سازه مشهورترین بنای زمان ساسانیان می باشد.
اقدامات خارجی
– مقابله با هیاطله (هپتالیان یا همان هونها)
به علت برخورداری از قدرت و استحکام داخلی لازم انوشیروان از پرداخت باج به هون ها سر باز زدند و آنها نیز از آنجا که در خود توان مقابله نمی‌دیدند سکوت کردند.
– فتح یمن: برای جلوگیری از دست اندازی حبشیان و به تبع آن رومی ها خسرو لشکری عظیمی را به یمن فرستاد و با دلگرم کردن یمنی ها توانست یمن را فتح کرده و سبب تسلط ایران بر راه‌های دریایی دریای سرخ و اقیانوس هند گردید.
– جنگ با بیزانس (امپراتوری روم): از آنجا که طرفین، درگیر مسائل دیگری بودند در ابتدا صلح برای آنها بسیار مفید بود. اما با پیشروی لژیونهای رومی در سایر مناطق اوضاع به گونه‌ای بود که اگر انوشیروان از واکنش به روم غفلت می کرد تسلط بر اوضاع را از دست می‌داد.
اما برای جنگ با آنها بهانه ای لازم بود که این بهانه با دخالت امپراتور روم ژوستی نین بدون نظرخواهی از خسرو در نزاع بین حارث بن عمرو شاه غسان که تحت حمایه روم بود با منذرین نعمان پادشاه حیره که از ایران فرمانبرداری می کرد به دست آمد و بدین ترتیب انوشیروان با لشگری عظیم بر او حمله کرد و به آنها شکست سختی را تحمیل نمود.
– نبرد لازیکا: لشگر ایران در مقابله با پیشروی های روم بار دیگر نبرد های بسیاری با لشگریان رومی در لازیکا و مناطق اطراف آن داشتند که در غالب آنها ایران پیروز شد و در نهایت به علت عدم توانایی امپراتور روم در ادامه جنگ با ایران به قرارداد صلح انجامید.
– نبرد با ترکان: در ابتدا ترکان از متحدان ایران در سرکوب هپتالیان بودند و انوشیروان با خردمندی به تحکیم روابط خود از طریق ازدواج با دختر خاقان پرداخت. اما به تدریج این ترکان به دشمن درجه یک ایران تبدیل شدند و از آنجایی که در خود توان مقابله با لشکر ایران را نمی دیدند، دست اتحاد به سوی دشمن دیرینه ایران یعنی رومی ها دراز کردند.
– جنگ سوم ایران و روم : با نقض قوانین قرارداد صلح از جانب ژوستی ، امپراتور روم بار دیگر جنگ در گرفت. با وجود کهولت سن (۷۰) انوشیروان توانست بار دیگر شکست سختی به رومی‌ها متحمل شود.