ماه ربیع الثانی یکی از ماه های قمری است. از آنجایی که هر ماه اعمال مخصوص به خود را دارد و روایات برای خواندن نماز اول ماه بسیار زیاد است، در این نوشته از دیبامگ اعمال ماه ربیع الثانی، شامل نماز اول ماه ربیع الثانی و دعای ماه ربیع الثانی را آورده ایم.
نماز ماه ربیع الثانی
روایات بسیاری برای خواندن نمازهای مختلف در اول ماه ربیع الثانی آمده است. برخی از آن ها را در ادامه بیان خواهیم کرد.
نماز مستحبی روز اول هر ماه (مفاتیح الجنان)
اعمال هر ماه نو چند چیز است، از جمله؛ در روز اول، دو رکعت نماز کند؛ در رکعت اول بعد از حمد، سی مرتبه توحید (اخلاص) و در رکعت دوم، بعد از حمد، سی مرتبه سوره قدر را بخواند و بعد از نماز تصدقی کند، چون چنین کند، سلامتی خود را در آن ماه از حق تعالی بخرد.
نماز مستحبی روز اول هر ماه (زاد المعاد)
و به سند معتبر از حضرت امام محمّد تقى منقول است که هرکه در اوّل هرماه دو رکعت نماز بگذارد و در رکعت اوّل بعد از حمد سى مرتبه قل هو اللّه احد و در رکعت دوم بعد از حمد سى مرتبه سورۀ انا انزلناه بخواند و بعد از نماز تصدّقى کند به آنچه میسّر شود، سلامتى آن ماه را خریده است
نماز مستحبی روز اول هر ماه (مصباح المتهجد)
أَخْبَرَنَا أَبُو الْحُسَیْنِ بْنُ أَبِی جِیدٍ الْقُمِّیُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ الْوَلِیدِ الْقُمِّیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ الصَّفَّارِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى الْأَشْعَرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ حَسَّانَ عَنِ الْوَشَّاءِ یَعْنِی الْحَسَنَ بْنَ عَلِیِّ ابْنِ بِنْتِ إِلْیَاسَ الْخَزَّازِ قَالَ
ابو الحسین بن ابی جید قمی به ما خبر داد از محمد ین حسن بن احمد بن ولید قمی از محمد بن حسان عن الوشاء یعنی حسن بن بنت الیاس الخزاز که وی گفت:
کَانَ أَبُو جَعْفَرٍ مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیٍّ ع إِذَا دَخَلَ شَهْرٌ جَدِیدٌ یُصَلِّی أَوَّلَ یَوْمٍ مِنْهُ رَکْعَتَیْنِ یَقْرَأُ فِی أَوَّلِ رَکْعَهٍ الْحَمْدَ مَرَّهً وَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ لِکُلِّ یَوْمٍ إِلَى آخِرِهِ وَ فِی الرَّکْعَهِ الْأُخْرَى الْحَمْدَ وَ إِنَّا أَنْزَلْناهُ فِی لَیْلَهِ الْقَدْرِ مِثْلَ ذَلِکَ وَ یَتَصَدَّقُ بِمَا یَتَسَهَّلُ یَشْتَرِی بِهِ سَلَامَهَ ذَلِکَ الشَّهْرِ کُلِّهِ
ابو جعفر محمد بن علی علیهما السلام (امام جواد علیه السلام) هنگامی که وارد ماه جدید می شدند، در روز اول آن دو رکعت نماز می خواندند. در رکعت اول سوره حمد و توحید برای هر روز تا آخر آن (یعنی سوره توحید سی مرتبه) و در رکعت دوم سوره حمد و قدر مثل همان (سی مرتبه) و بعد از نماز تصدقی کند، چون چنین کند، سلامتی خود را در آن ماه از حق تعالی بخرد.
نماز مستحبی روز اول هر ماه (بلدالامین)
ذکر جمله من النوافل و صلوات الحوائج و الاستخارات؛ ذکر ما یعمل طول الأسبوع؛
تعدادی از نمازهای نافله، حاجت و استخاره را بیان می کنیم؛ اعمالی که در طول هفته انجام می گیرد؛ نماز روز اول هر ماه را بیان می کنیم:
از حضرت جواد علیه السلام روایت شده است:
إِذَا دَخَلَ شَهْرٌ جَدِیدٌ فَصَلِّ أَوَّلَ یَوْمٍ مِنْهُ رَکْعَتَیْنِ تَقْرَأُ فِی الْأُولَى الْحَمْدَ[۱] مَرَّهً وَ التَّوْحِیدَ[۲] ثَلَاثِینَ مَرَّهً
هنگامی که وارد ماه جدید می شوید در اولین روز این ماه، دو رکعت نماز بخوانید در رکعت اول یک بار حمد و سی بار سوره توحید
وَ فِی الثَّانِیَهِ الْحَمْدَ مَرَّهً وَ الْقَدْرَ[۳] ثَلَاثِینَ مَرَّهً وَ تَصَدَّقْ بِمَا تَیَسَّرَ لِتَشْتَرِیَ بِهِ سَلَامَهَ ذَلِکَ الشَّهْرِ کُلِّهِ
و در رکعت دوم یک بار حمد و سی بار سوره قدر و بعد از نماز تصدقی کند، چون چنین کند، سلامتی خود را در آن ماه از حق تعالی بخرد.
نماز مستحبی روز اول هر ماه (اقبال الاعمال)
الجزء الأول؛ أبواب أحکام شهر رمضان؛ الباب الخامس فیما نذکره من سیاقه عمل الصائم فی نهاره و فیه فصول؛ فصل فیما نذکره من صلاه للسلامه فی الشهر من حوادث الإنسان و صلاه أول یوم من شهر رمضان للحفظ فی السنه کلها من محذور الأزمان
جلد اول، باب های احکام ماه رمضان؛ باب پنجم: طریقه عمل روزه دار در روز ماه رمضان؛ فصل چهارم (دو نماز در آغاز سال براى ایمنى از حوادث) نماز اوّل براى سلامتى از حوادث روزگار در طول ماه، و نماز دوّم براى محفوظ ماندن از حوادث روزگار در طول سال است، در اینجا نماز اول را بیان می کنیم:
اعلم أنا قدمنا فی کتاب عمل الشهر صلاه رکعتین فی أول کل شهر یقرأ فی الأولى منهما الحمد مره و قل هو الله أحد ثلاثین مره و فی الثانیه الحمد مره و إنا أنزلناه ثلاثین مره و یتصدق معها بشیء من الصدقات فتکون دافعه لما فی الشهر جمیعه من المحذورات و نحن الآن ذاکرون لها مره أخرى لأن أول السنه أحق بالاستظهار فی دفع المخوفات بالصلوات و الدعوات
در کتاب «عمل الشّهر» دو رکعت براى اوّل هر ماه یادآور شده ایم که نمازگزار در رکعت اوّل آن یک بار سوره حمد و سی بار «قُلْ هُوَ اَللّٰهُ أَحَدٌ» و در رکعت دوّم یک بار سوره حمد و سی بار سوره «إِنّٰا أَنْزَلْنٰاهُ فِی لَیْلَهِ اَلْقَدْرِ» می خواند و همراه با آن مقدارى صدقه می دهد، تا تمام حوادث و خطرهاى طول ماه را دفع کند و اکنون بار دیگر آن را ذکر می کنیم، زیرا اوّل سال براى احتیاط در دفع بیم ها به واسطه خواندن نماز و دعا سزاوارتر است.
رَوَیْنَاهَا بِإِسْنَادِنَا إِلَى مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ الْوَلِیدِ قَالَ أَخْبَرَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ الصَّفَّارُ قَالَ أَخْبَرَنَا أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنِ الْوَشَّاءِ قَالَ
در حدیث آمده است:
کَانَ أَبُو جَعْفَرٍ ع إِذَا دَخَلَ شَهْرٌ جَدِیدٌ یُصَلِّی أَوَّلَ یَوْمٍ مِنْهُ رَکْعَتَیْنِ یَقْرَأُ لِکُلِّ یَوْمٍ مِنْهُ إِلَى آخِرِهِ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ[۱] فِی الرَّکْعَهِ الْأُولَى وَ فِی الرَّکْعَهِ الثَّانِیَهِ إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِی لَیْلَهِ الْقَدْرِ[۲] وَ یَتَصَدَّقُ بِمَا یَتَسَهَّلُ فَیَشْتَرِی بِهِ سَلَامَهَ ذَلِکَ الشَّهْرِ کُلِّهِ
«وقتى ماه جدیدى فرا می رسید، امام باقر-علیه السّلام-در اولین روز آن دو رکعت نماز می خواند و براى هر روز ماه تا آخر آن، در رکعت اوّل یک «قُلْ هُوَ اَللّٰهُ أَحَدٌ» و در رکعت دوّم یک «إِنّٰا أَنْزَلْنٰاهُ فِی لَیْلَهِ اَلْقَدْرِ» قرائت می نمود و هر مقدار که براى او میسّر بود صدقه می پرداخت و با این کار سلامت کلّ آن ماه را خریدارى می نمود.»
دعای ماه ربیع‌الثانی
برای ماه ربیع‌الثانی نیز همانند سایر ماه‌های قمری اعمال مستحبی توصیه شده است.
از مهم‌ترین اعمال ماه ربیع‌الثانی؛ چنانچه در تمام ماه‌های قمری در کتاب‌های دعا ذکر شده است؛ دعا و نماز در اول ماه است.
دعای سیدبن طاووس دعایی است که قرائت آن در روز اول ربیع‌الثانی توصیه شده که در آن آمده است:
«اللّهُمَّ أَنْتَ إِلهُ کلِّ شَی‌ءٍ، وَ خالِقُ کلِّ شَی‌ءٍ وَ مالِک کلِّ شَی‌ءٍ وَ رَبُّ کلِّ شَی‌ءٍ، أَسْأَلُک بِالْعُرْوَهِ الْوُثْقی، وَ الْغایهِ وَ الْمُنْتَهی، وَ بِما خالَفْتَ بِهِ بَینَ الْأَنْوارِ وَ الظُّلُماتِ، وَ الْجَنَّهِ وَ النّارِ، وَ الدُّنْیا وَ الاخِرَهِ، وَ بِأَعْظَمِ أَسْمائِک فِی اللَّوْحِ الْمَحْفُوظِ، وَ أَتَمِّ أَسْمائِک فِی التَّوْراهِ نَبْلًا وَ أَزْهَرِ أَسْمائِک فِی الزَّبُورِ عِزّاً، وَ أَجَلِّ أَسْمائِک فِی الانْجِیلِ قَدْراً، وَ أَرْفَعِ أَسْمائِک فِی الْقُرْآنِ ذِکراً، وَ أَعْظَمِ أَسْمائِک فِی الْکتُبِ الْمُنْزِلَهِ وَ أَفْضَلِها، وَ أَسَرِّ أَسْمائِک فِی نَفْسِک، الَّذِی لَیسَ کمِثْلِهِ شَی‌ءٌ. وَ أَسْأَلُک بِعِزَّتِک وَ قُدْرَتِک وَ بِالْعَرْشِ الْعَظِیمِ وَ ما حَمَلَ، وَ بِالْکرْسِی الْکرِیمِ وَ ما وَسِعَ، أَنْ تُصَلِّی عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ تُبِیحَ لِی مِنْ عِنْدِک فَرَجَک الْقَرِیبَ الْعَظِیمَ الْأَعْظَمَ، اللَّهُمَّ أَتْمِمْ عَلَی إحْسانَک الْقَدِیمَ الْأَقْدَمَ، وَ تابِعْ إِلَی مَعْرُوفَک الدّائِمَ الْأَدْوَمَ، وَ انْعِشْنِی بِعِزِّ جَلالِک الْکرِیمِ الْأَکرَمِ.»
روزه در ماه ربیع‌الثانی
بنابر مطلب بیان شده در کتاب شیخ عباس قمی در مفاتیح الجنان گرفتن روزه و زیارت خصوصا زیارت «امام حسن عسکری (ع)» در این ماه فضیلت فراوان دارد، زیرا در این ماه ولادت «امام یازدهم (ع)» قرار دارد. در کتاب علامه مجلسی «زادالمعاد» نیز این روز، روز شریف و بسیار مبارکی معرفی شده است و دعا و نماز را از جمله اعمال ارزنده و با فضیلت روز میلاد امام حسن عسکری(ع) ذکر کرده‌اند.
از جمله اتفاق‌های مهم این ماه میلاد حضرت عبدالعظیم حسنی(ع) است که در چهارمین روز از ماه ربیع‌الثانی متولد شده است، وی از اصحاب امام جواد(ع) و امام هادی(ع) بوده و روایات زیادی از ائمه(ع) نقل کرده است.
دهمین روز از این ماه مصادف با سالروز وفات حضرت معصومه(س) است. فاطمه ثانی، همچون نگینی درخشان در آسمان ایران می‌درخشد. آن حضرت جایگاه ممتاز ویژه‌ای در میان اهل بیت(ع) دارد و ائمه معصومین(ع) توجه و عنایت خاصی به ایشان دارند. به‌گونه‌ای که امام جواد(ع) فرموده است: «هرکس قبر عمّه‌ام حضرت معصومه(س) را در قم زیارت کند، اهل بهشت خواهد بود».