سفره حضرت فاطمه به منظور رفع پریشانی، قرض، ناخوشی، زیارت یا دلایل دیگر برپا می‌شود. زنانی که در این سفره شرکت می‌کنند، ابتدا نیت می‌کنند و از حضرت فاطمه زهرا درخواست می‌کنند که به آنها در رهایی از مشکلاتشان کمک کند و حاجتشان را برآورده سازد. برگزاری این سفره آداب و شرایطی دارد که برگزارکنندگان باید به انها عمل کنند.
سفره حضرت زهرا
آداب و شرایط سفره حضرت زهرا
برگزاری این مراسم و آداب سفره حضرت فاطمه دارای ویژگی‌هایی است که در هر شهر و استان به طور متفاوتی اجرا می‌شود. یکی از مهم‌ترین این آداب، خواندن روضه و خطبه است. همچنین در این مراسم، دو رکعت نماز حاجت توسط صاحب مجلس و زنانی که در کنار سفره هستند، اقامه می‌شود. در طول مراسم، دعاهایی خوانده می‌شود و زنان با نیت رسیدن به حاجت، به دستان بریده حضرت ابوالفضل علیه السلام قسم می‌دهند تا به آرزوهایشان برسند. اقلام این سفره معمولاً بر روی پارچه‌ای سفید چیده می‌شود.
براى دفعه اول باید مقدار هفت سیر و نیم آرد خالص پاک در کیسه سبز کرده به چفت در اطاق بیاویزند تا صاحب نذر از زیر آرد رد بشود (دفعه دوم ۸ سیر و دفعه سوم ده سیر و نیم) و صبح آن آرد را در جاى تاریکى که آسمان نبیند با روغن و شیرینى کم کاچى درست مى‌کنند بعد آن را در کاسه مى‌ریزند رویش را سفید مى‌کشند و دست به آن نمى‌زنند.
یکی از اصول اساسی در برگزاری سفره‌های نذری، به ویژه سفره حضرت زهرا (س)، حلال بودن مواد غذایی و پولی است که برای تهیه این مواد استفاده می‌شود.
علاوه بر این، پاکیزگی و طهارت زنان حاضر در سفره نذری نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. برخی افراد برای تهیه مواد غذایی سفره، دختران نابالغی را که به نام زهرا شناخته می‌شوند و در نظر عموم به عنوان پاک و معصوم تلقی می‌گردند، انتخاب می‌کنند.
از آداب سفره حضرت زهرا (س) می‌توان به برگزاری نماز و دعا اشاره کرد. نماز سفره شامل دو رکعت نماز حاجت است که توسط صاحب سفره و زنانی که نیاز دارند، بر روی سجاده و در کنار سفره خوانده می‌شود. در هنگام نیت، زنان به حضرت زهرا (س) و دستان بریده ابوالفضل العباس (ع) قسم می‌دهند تا حاجتشان را برآورده سازد. با این حال، شیوه برگزاری سفره اندازی، که گاهی با قرائت خطبه همراه است، در نقاط مختلف ایران به طور قابل توجهی متفاوت است، اما محتوای دعاها و خوسته‌ها در همه جا یکسان و مشترک است.
یکی از این مراسم‌ها به این صورت برگزار می‌شود که صاحب سفره برای برپایی سفره‌ای فاطمی، تلاش می‌کند به در خانه‌هایی که یکی از اعضای آن به نام عل… شناخته می‌شود، مراجعه کند.
دعای سفره حضرت فاطمه
از جمله ادعیه ای که در سفره حضرت فاطمه خوانده می شود دعایی است که رسول اکرم (ص) به حضرت فاطمه آموختند تا در روزهای سخت و برای رفع مشکلات بخوانند. این دعا به شرح زیر است:
یَا اللَّهُ یَا أَعَزَّ مَذْکُورٍ وَ أَقْدَمَهُ قِدَماً فِی الْعِزَّهِ وَ الْجَبَرُوتِ یَا اللَّهُ یَا رَحِیمَ کُلِّ مُسْتَرْحِمٍ وَ مَفْزَعَ کُلِّ مَلْهُوفٍ یَا اللَّهُ یَا
رَاحِمَ کُلِّ حَزِینٍ یَشْکُو بَثَّهُ وَ حُزْنَهُ إِلَیْهِ یَا اللَّهُ یَا خَیْرَ مَنْ طُلِبَ الْمَعْرُوفُ مِنْهُ وَ أَسْرَعَهُ إِعْطَاءً یَا اللَّهُ یَا مَنْ تَخَافُ
الْمَلَائِکَهُ الْمُتَوَقِّدَهُ بِالنُّورِ مِنْهُ أَسْأَلُکَ بِالْأَسْمَاءِ الَّتِی تَدْعُو بِهَا حَمَلَهُ عَرْشِکَ وَ مَنْ حَوْلَ عَرْشِکَ یُسَبِّحُونَ بِهَا
کُرْبَتِی وَ سَتَرْتَ ذُنُوبِی یَا مَنْ یَأْمُرُ بِالصَّیْحَهِ فِی خَلْقِهِ فَإِذا هُمْ بِالسَّاهِرَهِ أَسْأَلُکَ بِذَلِکَ الِاسْمِ الَّذِی تُحْیِی
الْعِظَامَ وَ هِیَ رَمِیمٌ أَنْ تُحْیِیَ قَلْبِی وَ تَشْرَحَ صَدْرِی وَ تُصْلِحَ شَأْنِی یَا مَنْ خَصَّ نَفْسَهُ بِالْبَقَاءِ وَ خَلَقَ لِبَرِیَّتِهِ
الْمَوْتَ وَ الْحَیَاهَ یَا مَنْ فِعْلُهُ قَوْلٌ وَ قَوْلُهُ أَمْرٌ وَ أَمْرُهُ مَاضٍ عَلَى مَا یَشَاءُ أَسْأَلُکَ بِالاسْمِ الَّذِی دَعَاکَ بِهِ خَلِیلُکَ
حِینَ أُلْقِیَ فِی النَّارِ فَاسْتَجَبْتَ لَهُ وَ قُلْتَ یا نارُ کُونِی بَرْداً وَ سَلاماً عَلى إِبْراهِیمَ وَ بِالاسْمِ الَّذِی دَعَاکَ بِهِ مُوسَى
مِنْ جانِبِ الطُّورِ الْأَیْمَنِ فَاسْتَجَبْتَ لَهُ دُعَاءَهُ وَ بِالاسْمِ الَّذِی کَشَفْتَ بِهِ عَنْ أَیُّوبَ الضُّرَّ وَ تُبْتَ عَلَى دَاوُدَ وَ سَخَّرْتَ
لِسُلَیْمَانَ الرِّیحَ تَجْرِی بِأَمْرِهِ وَ الشَّیَاطِینَ وَ عَلَّمْتَهُ مَنْطِقَ الطَّیْرِ وَ بِالاسْمِ الَّذِی وَهَبْتَ لِزَکَرِیَّا یَحْیَى وَ خَلَقْتَ
عِیسَى مِنْ رُوحِ الْقُدُسِ مِنْ غَیْرِ أَبٍ وَ بِالاسْمِ الَّذِی خَلَقْتَ بِهِ الْعَرْشَ وَ الْکُرْسِیَّ وَ بِالاسْمِ الَّذِی خَلَقْتَ بِهِ
الرُّوحَانِیِّینَ وَ بِالاسْمِ الَّذِی خَلَقْتَ بِهِ الْجِنَّ وَ الْإِنْسَ وَ بِالاسْمِ الَّذِی خَلَقْتَ بِهِ جَمِیعَ الْخَلْقِ وَ جَمِیعَ
مَا أَرَدْتَ مِنْ شَیْءٍ وَ بِالاسْمِ الَّذِی قَدَرْتَ بِهِ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ أَسْأَلُکَ بِهَذِهِ الْأَسْمَاءِ لَمَّا أَعْطَیْتَنِی سُؤْلِی
وَ قَضَیْتَ بِهَا حَوَائِجِی
زمان انداختن سفره حضرت زهرا
در خراسان، یزد، سمنان و اراک این مراسم روزهای سه‌شنبه، تهران سه‌شنبه و چهارشنبه و در سایر نقاط جمعه و نیز ایام دهه فاطمیه این سفره را می‌اندازند.
محل برگزاری سفره حضرت زهرا
از جمله مهم‌ترین مکان‌های وابسته به برگزاری آیین و مراسم خطبه‌خوانی منازل دوست‌داران آن حضرت می‌باشد. زنان مومن جامعه اسلامی سعی می‌کنند تا برکت عمل خود را در خانه‌شان داشته باشند. گاهی که افراد می‌خواهند تعداد بسیاری از زنان مومن و علاقمند به اهل بیت را به مراسم دعوت نمایند. سعی می‌کنند آن‌را در مسجد، حسینیه و نیز فاطمیه محل برگزار کنند. اما در کشور ما منازل، مهم‌ترین مکان برگزاری این‌گونه مراسم‌ها می‌باشد.
وسایل سفره حضرت زهرا
سفره حضرت زهرا (س) یک سفره پارچه‌ای سفید است که در میان اتاقی در خانه می‌گسترند و اسباب و خوراکی‌ها را روی آن می‌چینند. خوراکی‌های نذری را صاحب سفره، خود به تنهایی یا با مشارکت زنان حاجت‌مند و نذردار دیگر فراهم می‌کند. مشارکت مردم در انداختن سفره به این‌گونه است که هرکس هر نوع خوراکی را که نذر کرده است، تهیه می‌کند و به صاحب سفره می‌دهد که در سفره‌اش بگذارد.
همچنین از مرسوم ترین ارکان این سفره کاچی است. سایر غذاها نیز باید از خوراکی های ساده انتخاب شود مثل نان و پنیر، آش رشته، حلوا، شله زرد و … از دیگر اقلام و ملزوماتی که در سفره حضرت زهرا قرار داده می‌شود می توان مهر و تسبیح، کتب ادعیه، مفاتیح، نمک، شمع و دیگر وسایل مربوط به مراسم روضه و خطبه خوانی را نام برد.
نذرهای سفره حضرت زهرا
از جمله مرسوم ترین نذری‌های حضرت زهرا می توان به کاچی و نمک اشاره کرد. با این حال در هیچ سند معتبری به آن اشاره نشده است. با این حال هر نوع نذر با نیت قلبی برای ائمه معصوم ما قابل ارزش بوده و شرایط استجابت دعا را دارد.
پذیرایی در پایان سفره حضرت زهرا
در پایان مراسم سفره‌اندازی و نیز خطبه‌خوانی، صاحب سفره با استفاده از حبوبات و مایحتاجی که جمع‌آوری کرده، آشی طبخ می‌کند و آن را بین حضار و نیز همسایگان تقسیم می‌کند. هر کس به نیت شفا و نیز برآوردن حاجات خود آش را تناول می‌کند و همگان بر آن عقیده‌اند که زهرا زهرا (س) شفاعت آنها را خواهد کرد و حاجتشان برآورده خواهد گردید.
آداب سفره حضرت زهرا به شکلی دیگر
اما نوع دیگر سفره‌اندازی حضرت زهرا (س)، که گاها‌ً به همراه آن خطبه‌خوانی صورت می‌پذیرد به این شکل و شرح می‌باشد.
زنان حاجت‌مند و کسانی که می‌خواهند سفره‌ای نذر نمایند، ابتدا به در هفت خانه می‌روند که بایستی نام یکی از اعضا آن خانواده حتما «زهرا» باشد، زهرا آن خانه مقداری آرد را داخل ظرفی می‌ریزد تا تحویل صاحب سفره بدهد، او قبل از این‌که آنها را تحویل بدهد، پنجه خود را روی آرد قرار می‌دهد به نحوی که اثر آن کاملاً نمایان گردد. صاحب سفره این عمل را در هفت خانه می‌بیند و به اصطلاح به هفت خوان سر می‌زند و آردها را دریافت می نماید.
آردها را روی سفره‌ای سفید رنگ قرار می‌دهند، سپس صاحب سفره به دنبال زنی مومن و خداجوی می‌رود تا بیاید آرد را الک نماید، آرد را الک می‌کنند و به‌صورت انباشته درمی‌آورند، سپس ظرفی مسین همانند دیگ یا تغار روی آرد قرار می‌دهند و در اتاق را می بندند تا فردای آن روز که مراسم می‌خواهد برگزار گردد.
البته ناگفته نماند به گرد سفره آرد اشیا‌یی همانند؛ کاسه آب، قرآن، آینه، سُرمه دان، شمع یا چراغ روشن، بشقاب، شیرینی، حلوا، خرما، مهر و تسبیح قرار می‌دهند تا فردای آن روز سفره از هر جهت آماده باشند.
صبح روز بعد تعدادی از زنان گرد هم می‌آیند و به اتفاق صاحب سفره و روضه‌خوان (زن مومنه) وارد اتاق می‌شوند و ظرف روی آردها را برمی‌دارند، چنانچه نشانه‌ای از «عصا» «تسبیح»، «پنج انگشت» روی آردها مشاهده کنند، آن را به فال نیک گرفته و هرکس به نیت تبرک اندکی از آرد را میل می‌کند و از بقیه آرد کاچی و نیز نان طبخ می‌نمایند.
زنان حاضر با استفاده از سرمه‌دان چشمان خود را سرمه می‌کشند و به آینه، قرآن و آب نگاه می‌کنند و شیرینی بین همدیگر تقسیم می‌نمایند و به نوعی شادی و جشن می‌گیرند، زیرا خوشحالند از این‌که به باورشان حضرت زهرا (س) نظری بر سفره انداخته است و همان اثر عصا و پنجه دست را نشانه‌ای دال بر ادعای خود می‌دانند.
تزیینات سفره حضرت زهرا
بعد از این‌که کاچی و نان‌ها آماده شد، مجدد سفره را گسترانده و اقلامی همانند نان (١٢ عدد)، شمع (١٢ عدد) به نیت ١٢ امام و نیز آجیل مشکل‌گشا روی سفره می‌چینند.
ابتدا صاحب سفره از دو دختر که نامادری داشته باشند می‌خواهد به همراه سایر مدعوین گرد سفره بنشینند.
بعد به هرکدام از آنها یک کاسه کاچی و یک کاسه خالی می‌دهد. روضه‌خوان و یا هرکس که قصه‌های با مضمون پاکی بلد باشد تعریف می‌کند و آن دو دختر کاچی‌ها را به کاسه خالی می‌ریزند و پیوسته نیز می‌گویند: «بله راسته»، این عمل تا موقعی که قصه تمام شود، ادامه می‌یابد.
بدین گونه نذر و نیاز می‌کردند و حاجت خود را به واسطه حضرت زهرا (س) از خداوند طلب می‌کردند.
