خرچنگ ها (Crab) از جمله آبزیانی هستند که جزو سخت پوستان به حساب می آیند و روی بدن آن ها را پوسته ای سخت پوشانده است. از نظر فقهای دین اسلام خوردن گوشت خرچنگ توصیه نمی شود و هیچ اختلاف نظری در این خصوص وجود ندارد.
حکم شرعی خوردن خرچنگ
باتوجهبه اینکه «از حیوان دریا خورده نمیشود مگر ماهی و پرنده فیالجمله (نه همه ماهیها و پرندگان) پس غیر آنها از انواع حیوان دریا حرام میباشد، حتی بنابر اقوی حیوانی که مثل آن در خشکی خورده میشود مانند گاو دریایی.»
البته «از ماهی خورده نمیشود مگر ذاتاً دارای فلس و قشر باشد اگرچه باقی نمانده و به سبب عارضی از بین رفته باشد.»
و «اربیان که در زبان اهل این زمان روبیان (میگو) نامیده میشود از جنس ماهی فلسدار میباشد، پس خوردن آن جایز است.»
خرچنگ از جنس ماهی فلسدار نیست، بنابراین خرچنگ حرام گوشت است؛ از این رو، خوردن آن جایز نیست.
حکم شرعی خرید و فروش خرچنگ
خرید و فروش خرچنگ در صورتى که داراى منفعت حلال در خور توجه نزد عقلا نباشد صحیح نیست.
درباره بیاشکال بودن معاوضه خرچنگ با کفار در کتاب استفتائات امام خمینی در پاسخ به این سؤال که: شرکتی بنا بر مصوبه شورای هماهنگی و هیات مدیره، تصمیم به تاسیس کارخانه کنسرو خرچنگ، جهت صادرات به کشورهای اروپایی در امر بهبود ورود ارز بر مبنای سیاست خارجی دولت فخیمه جمهوری اسلامی، اخذ نموده، باتوجهبه حرام بودن خرچنگ جهت مسلمین و اینکه خاویار هم جزو همین گروه میباشد و به خارج صادر میشود، خواهشمند است در مورد صدور کنسرو خرچنگ به خارج از کشور فتوای شرعیه صادر نموده، امر به ابلاغ فرمایند.
آمده است: «اگر آن را نفروشند، بلکه به کفار بدهند و در مقابل این واگذاری، پول بگیرند، هر مقدار باشد اشکال ندارد.»
استفتائات مراجع تقلید شیعه درباره گوشت خرچنگ
در زمینه حرام بودن گوشت خرچنگ بین مراجع عظام تقلید هیچ اختلافی نیست و تمام مراجع تقلید خوردن آن را حرام می دانند.
حضرت آیت الله خامنه ای:
سوال– خوردن خرچنگ و قورباغه و گوشت نهنگ حلال است؟
جواب– حلال نیست. از حیوانات دریایى فقط ماهى فلس دار و میگو حلالند.
حضرت آیت الله مکارم شیرازی:
سوال– آیا خرچنگ و لاك پشت دریایى حلال گوشت هستند؟
جواب– خرچنگ و لاك پشت حرام گوشت هستند ولى میگو اشكالى ندارد.
حضرت آیت الله صافی گلپایگانی:
سوال– نظر خود را نسبت به خرید و فروش و خوردن خرچنگ اعلام فرمائید؟
جواب– خوردن خرچنگ جائز نیست و فروختن آن نیز براى خوردن جائز نیست بلى چنانچه خرچنگ منفعت محللّه داشته باشد از قبیل خوراك طیور و غیره، فروختن آن براى این جهت اشكال ندارد.
حضرت آیت الله سیستانی:
سوال– ایا خوردن خرچنگ حلال است؟
پاسخ– حرام است.
حضرت آیت الله بهجت:
سوال– خرید و فروش و خوردن دلفین یا شیر دریایى، خرچنگ و به طور كلى حیوانات دریایى، آیا جایز است؟
جواب– خرید و فروش و خوردن هرگونه حیوان دریایى غیر از مواردى كه تصریح به حلیّت آن شده، مانند: ماهى بدون فلس، جایز نیست.
حضرت آیت الله فاضل لنکرانی:
مسأله: از حیوانات دریائى، فقط ماهى فلس دار حلال است و همچنین بعضى از اقسام ماهیان كه فقط در كنار گوشش فلس نمایان و ظاهر است حلال مى باشد، ولى ماهى بى فلس حرام است، چنانچه سایر حیوانات آبى از قبیل نهنگ و خرچنگ و قورباغه و امثال اینها نیز حرام مى باشند.
آیت الله تبریزی:
خوردن خرچنگ حرام است. اگر به کفار به شکل صوری بفروشند و قصد استنقاذ نسبت به آن داشته باشند مانعی ندارد.
آیت الله مجتبی تهرانی:
خوردن خرچنگ حرام است.
آیت الله هادوی تهرانی:
در تعابیر فقها، معیار (و ملاکی) برای حلیت گوشت آبزیان بیان شده است. (به طور کلی) گوشت حیوانات دریایی (حرام است) و خورده نمیشود، مگر ماهی هایی که پولک (فلس) داشته باشند و خرچنگ از چنین ویژگی برخوردار نیست، (پس طبق این معیار، خوردن خرچنگ حرام است).
خوردن گوشت خرچنگ از نظر اهل سنت
در اسلام موجودات به سه دسته تقسیم شده اند:
اول – برّی ؛ هر آنچه در خشکی زیست کند دوم – بحری ؛ آبزیان سوم – جوّی ؛ پرندگان دو زیستان مشترکند بین بری وبحری ؛ هیچکدام از دو زیستان ؛ در مکتب اهل البیت حلال نیستند ،مثل ، تمساح ؛ لاک پشت ؛ خر چنگ ؛ قور باغه و… دو زیستان در مکتب اهل سنت نیز تفصیل دارند .
مذهب امامیه شرط حلال شمردن ماهی داشتن فلس است و به جز ماهی و میگو هر آنچه در دریا وجود دارد، خوردنش حرام است. در مذهب حنفی به جز ماهی و میگو هر آنچه در دریا وجود دارد حرام شمرده شده است. در مذهب مالکی همه ی موجودات دریایی حلال است؛ به جز سگ آبی و خوک دریایی که مکروه شمرده شده است.
در مذهب شافعی و حنبلی همه نوع از ماهیان دریا و میگو حلال شمرده شده است؛ اما نزد آنان قورباغه آبی حرام شمرده شده است. مذاهب امامیه و حنفی تزکیه را در ماهی شرط دانسته اند، اما دیگر مذاهب آن را شرط ندانسته و خوردن ماهی مرده را جایز و حلال می دانند. همچنین همه ی مذاهب پنجگانه صید اهل کتاب و غیرمسلمان را جایز می دانند.