مبطلات روزه یکی از موضوعات مهم در فقه اسلامی است که به مسائلی اشاره دارد که باعث باطل شدن روزه میشوند. در ماه مبارک رمضان و دیگر ایام روزهداری، مسلمانان موظف به رعایت اصول خاصی هستند که هرگونه تخلف از آنها روزه را باطل میکند. این اصول شامل اموری مانند خوردن و نوشیدن، جماع، قاعدههای اخلاقی و معنوی میباشد.
یکی از سوالات مهم در این زمینه این است که آیا گناه کبیره میتواند باعث باطل شدن روزه شود؟ گناه کبیره، به عنوان گناهی بزرگ و دارای اثرات معنوی سنگین، ممکن است تأثیرات منفی بر روی روح انسان بگذارد. با این حال، از منظر فقهی، گناه کبیره به خودی خود موجب بطلان روزه نمیشود، مگر اینکه اعمالی مانند خوردن، آشامیدن یا جماع به عنوان گناه کبیره در روزهداری اتفاق بیافتد. بنابراین، در این زمینه هم باید به دقت بررسی کرد که چه عملی منجر به باطل شدن روزه خواهد شد.
مبطلات روزه چیست؟
مبطلات روزه به اقداماتی اطلاق میشود که موجب باطل شدن روزه میگردند. در متون فقهی، این موارد تحت عنوان «مُفطِرات» نیز شناخته میشوند. فقها انجام عمدی این مبطلات را حرام دانسته و آن را مستلزم پرداخت کفاره میدانند. اما اگر این مبطلات به دلیل فراموشی یا اجبار انجام شوند، روزه باطل نخواهد شد.
مبطلات روزه شامل موارد زیر است:
1. خوردن و آشامیدن
2. آمیزش جنسی
3. استمناء
4. دروغ گفتن به خدا، پیامبر اکرم (ص) و امامان
5. ورود غبار غلیظ به حلق
6. فروبردن تمام سر در آب یا ارتماس (طبق نظر اکثر فقها)
7. باقیماندن در حالت جنابت، حیض یا نفاس تا اذان صبح. فردی که جنب شده یا از حیض و نفاس پاک شده، باید قبل از اذان صبح غسل کند و در غیر این صورت روزهاش باطل خواهد بود.
8. اماله (تنقیه) با مایعات
9. قیکردن
10. نیت قطع روزه یا نیت انجام یکی از مبطلات آن.
سفر کردن در حال روزه ممنوع نیست، اما اگر مسافر تا قبل از ظهر به وطن یا محلی که قصد اقامت ده روزه دارد نرسد، روزهاش باطل میشود.

آیا گناه کبیره روزه را باطل میکند؟
از روایات ائمه معصومین(ع) چنین برمیآید که روزهداری دارای سطوح مختلفی است. سطح ظاهری آن همان است که در منابع فقهی به آن اشاره شده و شرایط و مبطلات خاصی برای آن ذکر شده است. اما سطح بالاتر و باطنی روزه، به این معناست که روزهدار باید تمامی اعضای بدن خود را از گناهان دور نگه دارد؛ به عبارت دیگر، چشم، گوش، زبان و سایر اعضا باید از حرامها پرهیز کنند. باید توجه داشت که تنها چنین روزهای است که مورد قبول خداوند قرار میگیرد و آثار کامل خود را به همراه خواهد داشت.
در مرحله اول، هر مکلفی موظف است واجبات را به همان شکلی که در منابع فقهی بیان شده، انجام دهد؛ زیرا ترک واجب به بهانه عدم قبول آن، خود گناهی است که عواقب الهی به دنبال دارد.
بنابراین، روزهداری که با ترک سایر واجبات یا انجام محرمات و گناهان مانند «غیبت» همراه باشد، نتیجه مطلوبی نخواهد داشت. با این حال، هر یک از این اعمال دارای حکمی مستقل هستند و به تنهایی آثار و نتایجی دارند. غیبت کردن، روزه را باطل نمیکند، اما از ارزش و اثر واقعی آن میکاهد.
مقصود از برخی روایات که میگویند گناهانی؛ مانند دروغ گفتن، غیبت، و … روزه را باطل میکند، چیست؟
بر این اساس، انجام چنین گناهانی به بطلان فقهی روزه نخواهد انجامید؛ یعنی اینگونه نیست که روزه دروغگو باطل شده و باید قضای آنرا به جا آورد و یا کفاره داد. مگر دروغ بستن بر خدا، پیامبر و جانشینان پیامبر که در این صورت روزه را باطل میکند.