سجده واجب قرآن یکی از احکام فقهی مهم در دین اسلام است که در برخی آیات قرآن کریم برای مسلمانان واجب میشود. در برخی از نسخه‌های قرآن، سجده‌های واجب با علامت “سجده واجبه” در کنار صفحه و در مقابل آیه مربوطه مشخص شده‌اند. اما در نسخه‌های دیگر، این نشانه‌ها وجود ندارد و فرد باید بر اساس راهنمایی مرجع تقلید خود، این موارد را یاد بگیرد و در قرآن خود علامت‌گذاری کند تا در هنگام تلاوت، سجده واجب را فراموش نکند.
متن ذکر سجده واجب قرآن
پخش‌کننده صوتلا الهَ إلَّا اللَّهُ حَقّاً حَقّاً لا الهَ إلَّا اللَّهُ ايماناً وَ تَصْديقاً لا الهَ إلَّا اللَّهُ عُبُودِيَّةً وَرِقّاً سَجَدْتُ لَكَ يا رَبِّ تَعَبُّداً وَرِقّاً لا مُسْتَنْكِفاً وَ لا مُسْتَكْبِراً بَلْ انَا عَبْدٌ ذَليلٌ ضَعيفٌ خائِفٌ مُسْتَجيرٌ.
«هیچ معبودی نیست جز خداوند (و این مطلب) حقیقتی کامل است. هیچ معبودی نیست جز خداوند (و این مطلب) از روی ایمان و تصدیق است. هیچ معبودی نیست جز خداوند (و این مطلب) از روی عبودیت و بندگی است. پروردگارا برای تو از روی عبودیت و بندگی سجده می‌کنم و نه با حالت سرپیچی و متکبرانه، چرا که من بنده ذلیل، ناتوان، هراسان و پناهنده تو هستم.»
دانلود
شرایط کلی سجده واجب قرآن:
نیازی به رو به قبله بودن نیست
در سجده واجب قرآن، لازم نیست که به سمت قبله قرار بگیرید؛ تنها کافی است یک بار سجده کنید.
گفتن ذکر الزامی نیست
نیازی به خواندن آیه یا دعای خاصی نیست. بر اساس فتوای امام خمینی، اگر فرد در سجده واجب قرآنی پیشانی خود را به زمین بگذارد، حتی بدون ذکر، این عمل کافی است. با این حال، گفتن ذکر نیز توصیه میشود.
شرایط سجده واجب قرآن براساس نظر ایت الله مکارم شیرازی:
- بر اساس نظر مرجع تقلید آیت الله مکارم شیرازی، برای انجام سجده واجب در قرآن، کافی است به سجده بروید و نیازی به گفتن ذکر واجب نیست، اما بهتر است ذکر آن را بگویید.
- در سجدۀ قرآن، رو به قبله بودن شرط نيست و به هر سوى مى‌تواند سجده كند، ولى بهتر رو به قبله بودن است.
- هرگاه آيۀ سجده را از مثل نوار يا راديو گوش كند احتياط آن است كه سجده كند.
- اگر انسان خودش آيۀ سجده را بخواند و در همان حال از ديگرى هم بشنود يك سجده كافى است.
شرایط سجده واجب قرآن براساس نظر ایت الله فاضل لنکرانی
- در چهار سوره از قرآن مجيد آيه سجده است «سوره‌هاى وَ النَّجم(53) اِقرَأْ(96) – و الم تنزيل(32) و حم سجده(41)» و هرگاه انسان آيه سجده را بخواند يا گوش كند بايد فوراً به سجده رود، و اگر فراموش كرد هر زمان يادش آيد سجده واجب است و اگر گوش ندهد بلكه آيه سجده به گوشش بخورد بنابر احتياط واجب بايد سجده كند.
- اگر انسان موقعى كه آيۀ سجده را مى‌خواند، از ديگرى هم بشنود بايد دو سجده انجام دهد.
- در غير نماز اگر در حال سجده آيۀ سجده را بخواند يا به آن گوش بدهد بايد سر از سجده بردارد و دوباره سجده كند.
- اگر آيۀ سجده را از صدا و سيما يا ضبط صوت يا رايانه بشنود لازم نيست سجده كند، بلى اگر به صورت مستقيم از صدا و سيما پخش شود، مثل اينكه از بلندگو بشنود بايد سجده كند.
- بنابر احتياط واجب در سجدۀ واجب قرآن، نمى‌شود بر چيزهاى خوراكى و پوشاكى سجده كرد ولى ساير شرايطى كه در سجدۀ نماز لازم است در اين سجده واجب نيست.
- در سجدۀ واجب قرآن بايد طورى عمل كند كه بگويند سجده كرد يعنى نيّت و صورت ظاهرى سجده كفايت مى‌كند.
- هرگاه در سجدۀ قرآن پيشانى را به قصد سجده به زمين بگذارد، اگر چه ذكر نگويد كافى است و گفتن ذكر مستحب است و بهتر است بگويد: لاٰ اِلهَ الاّ اللّٰهُ حَقّاً حَقّاً، لاٰ اِلهَ الاّ اللّٰهُ اِيمٰاناً وَ تَصديقاً، لاٰ اِلهَ الاّ اللّٰه عبوديّةً وَ رِقّا سَجَدتُ لَكَ يا رَبِّ تَعَبُّداً وَ رِقّا، لاٰ مُسْتَنْكِفاً وَ لاٰ مُستَكبِراً بَلْ اَنَا عَبْدُ ذَلِيلٌ ضَعيفٌ خٰائِفٌ مُسْتَجيرٌ.
- سجدۀ واجب قرآن، تكبيرة الاحرام، تشهّد و سلام ندارد و احتياط مستحب آن است كه پس از سر برداشتن از سجده، تكبير بگويد.
شرایط سجده قرآن براساس نظر ایت الله خامنه ای
- پس از خواندن یا شنیدن همه آیه سجده دار، باید سجده کرد و خواندن بخشی از آیه سجده دار، موجب سجده نمیشود.
- جنب، حائض، نفساء و مستحاضه هم باید پس از شنیدن آیه سجده دار، سجده کنند، و طهارت شرط سجده قرآن نیست. (البته خواندن آیه سجده دار؛ بر جنب، حائض و نفساء حرام است ولی بر مستحاضه اگر به وظایفش در استحاضه متوسطه و کثیره عمل کرده باشد حرام نیست).
- لازم نیست جنب، حائض، نفساء و مستحاضه از جلسه قرائت قرآن که آیه سجده دار خوانده میشود خارج شوند و مسؤلین جلسه قرائت که میگویند باید از جلسه خارج شوید اشتباه میکنند، و انجام این کار اخلاقاً پسندیده نیست.
- اگر جنب، حائض، نفساء و مستحاضه آیه سجده دار را شنید واجب است فوراً سجده کند.
- موقع سجده برای خواندن یا شنیدن آیات سجده دار، واجب است پیشانی روی مهر یا چیزی که سجده بر آن صحیح است گذاشته شود و ستر عورت با لباس غیر غصبی واجب است ولی طهارت، قبله و پوششی که رعایت آن در نماز واجب است، شرط نیست بنابراین سجده کردن؛ بر جنب، حائض و نفساء هم واجب است ولو رو به قبله و با حجاب و پوشش کامل نباشند.
- در سجده واجب قرآنی، فقط سجده واجب است ولی گفتن ذکر واجب نیست و البته هر ذکری را میتوان گفت ولی بهتر است این ذکر گفته شود: «لا اِلهَ إلاَّ اللّهُ حَقّاً حَقّاً لا اِلهَ إلاَّ اللّهُ اِیماناً وَ تَصْدیقاً لا اِلهَ إلاَّ اللّهُ عُبُودِیَّةً وَرِقّاً سَجَدْتُ لَکَ یا رَبِّ تَعَبُّداً وَرِقّاً لا مُسْتَنْکِفاً وَ لا مُسْتَکْبِراً بَلْ اَنَا عَبْدٌ ذَلیلٌ ضَعیفٌ خائِفٌ مُسْتَجیرٌ».
شرایط سجده واجب قرآن بر اساس نظر آیت الله سیستانی
طبق نظر آیت الله سیستانی، سجده واجب قرآن دارای چندین شرط و ضابطه است:
● در ابتدا، شخص باید پیشانی خود را بر زمین بگذارد و این عمل را با نیت سجده تلاوت انجام دهد.
● سجده باید به گونه‌ای باشد که اگر دیگران آن را مشاهده کنند، متوجه شوند که فرد در حال سجده است.
● مکان سجده تلاوت نباید به طور اجباری از فرد گرفته شود (مثلاً تحت فشار قرار گیرد).
● برای اطمینان بیشتر، فرد می‌تواند پیشانی خود را بر روی مهر یا سطحی که سجده بر آن صحیح است، قرار دهد.
● از نظر احتیاط مستحب، فرد می‌تواند در حین سجده، سایر اعضای بدن معتبر برای سجده (غیر از پیشانی) را نیز به روشی که در سجده نماز ذکر شده، بر زمین بگذارد.
همچنین، احتیاط مستحب این است که در حین سجده، موقعیت پیشانی نباید از موقعیت زانوها و انگشتان بیش از چهار انگشت بالاتر یا پایین‌تر باشد.
● در سجده تلاوت، فرد نیازی به وضو، غسل یا تیمم ندارد. بنابراین، اگر فرد جنب یا حائض باشد، باید سجده تلاوت را انجام دهد و تأخیر در آن مجاز نیست.
● در سجده واجب قرآن، نیازی به رو به قبله بودن یا پوشش عورت نیست و همچنین، لباس فرد برای انجام این سجده نیاز به شرایط خاص ندارد.