تولد، ازدواج و علت وفات حضرت خدیجه (س)

حضرت خدیجه (سلام‌الله‌علیها)، اولین همسر پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله)، شخصیتی محوری در تاریخ اسلام است. دانستن درباره زندگی ایشان، از جمله تولد، ازدواج با پیامبر (ص) و علت وفاتشان، به درک بهتر نقش و جایگاه این بانوی بزرگوار در شکل‌گیری و گسترش اسلام کمک می‌کند. در این مقاله از دیبامگ، به بررسی این سه جنبه مهم از زندگی حضرت خدیجه (س) می‌پردازیم.

زندگینامه حضرت خدیجه (س)

حضرت خدیجه، همسر محترم پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله، ۶۸ سال پیش از هجرت نبوی در شهر مکه به دنیا آمد. پدرش خویلد بن اسد و مادرش فاطمه، دختر زائدة بن اصم بود. او در سن چهل سالگی با حضرت محمد صلی الله علیه و آله که در آن زمان ۲۵ سال از عمر شریفش را سپری کرده بود، ازدواج کرد.

بر اساس روایات مشهور، ثمره این ازدواج شش فرزند به نام‌های قاسم، عبداللَّه، رقیه، زینب، ام کلثوم و فاطمه علیها السلام بود. پیش از ظهور اسلام، به دلیل داشتن ویژگی‌های نیکو و فضائل اخلاقی، لقب «طاهره» به او داده شده بود. ثروت خدیجه در میان مردم مکه بی‌نظیر بود و اهالی مکه با استفاده از اموال او به تجارت می‌پرداختند. پس از ازدواج با پیامبر، او تمام دارایی‌های خود را در اختیار حضرت رسول صلی الله علیه و آله قرار داد و بدین ترتیب به تقویت جنبه اقتصادی دین اسلام و گسترش آن کمک شایانی کرد.

مقام و منزلت خدیجه در نزد پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله به حدی بود که در طول ۲۵ سال زندگی مشترک با این بانوی بزرگوار، آن حضرت به احترام او با هیچ زنی ازدواج نکرد و بهترین سال‌های جوانی خود را به او اختصاص داد. حتی پس از وفات خدیجه، پیامبر گرامی به یاد او و مقامش احترام ویژه‌ای قائل بود.

ازدواج پیامبر اکرم (ص) با خدیجه علیها السلام

ابوطالب، عموی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله، روزی به ایشان گفت: «من تمایل دارم تو را به ازدواج درآورم، اما از نظر مالی شرایط مناسبی ندارم.»

او پیشنهاد داد که حضرت محمد صلی الله علیه و آله به کاروان خدیجه که هر ساله با کارگزارانش به تجارت می‌رفت، بپیوندد. شاید این کار به بهبود وضعیت مالی ما کمک کند.

حضرت محمد صلی الله علیه و آله این پیشنهاد را پذیرفت و ابوطالب آن را با خدیجه در میان گذاشت. خدیجه از این خبر که حضرت محمد صلی الله علیه و آله به کاروان تجاری‌اش ملحق می‌شود، بسیار خوشحال شد و به غلامش میسره که مسئولیت کاروان را بر عهده داشت، توصیه کرد که در این سفر طبق دستورات حضرت محمد صلی الله علیه و آله عمل کند.

هنگام بازگشت، میسره گزارشی ارائه داد:

ما هیچ درخت یا موجود دیگری را نمی‌دیدیم، مگر اینکه به رسالت حضرت محمد صلی الله علیه و آله گواهی می‌دادند. در مسیر، بحیراء راهب به ما نزدیک شد و وقتی ابر را بالای سر آن حضرت مشاهده کرد که با حرکتش از تابش آفتاب به وجود مبارکش جلوگیری می‌کند، با احترام و پذیرایی شایانی از ما استقبال کرد. در این سفر، به برکت وجود گرامی محمد صلی الله علیه و آله، سود فراوانی نصیب کاروان تجارتی ما شد.

خدیجه، پس از شنیدن کمالات معنوی و فضائل حضرت پیامبر صلی الله علیه و آله، با اشتیاق به استقبال او آمد و پیشنهاد ازدواج داد. او از خدیجه خواست که پیغامش را به عمویش ابوطالب برساند تا به خواستگاری بیاید. پس از برگزاری مراسم اولیه و خواندن خطبه عقد توسط ابوطالب، خدیجه با کمال تواضع به پیامبر گفت:

«این خانه، خانه توست و من نیز خدمتگزار تو هستم، ای رسول خدا!»

فرزندان حضرت خدیجه (س)

در مورد تعداد فرزندان حضرت خدیجه، میان تاریخ‌نگاران اختلاف نظر وجود دارد. بر اساس نظر مشهور، حاصل ازدواج رسول خدا و خدیجه شش فرزند بود:
1- هاشم
2- عبدالله (که به آن‌ها «طاهر» و «طیب» نیز گفته می‌شد)
3- رقیه
4- زینب
5- ام‌کلثوم
6- فاطمه

رقیه بزرگ‌ترین دختر او بود و زینب، ام‌کلثوم و فاطمه به ترتیب پس از رقیه قرار داشتند. پسران خدیجه پیش از بعثت پیامبر (صلوات الله علیه و آله) درگذشتند، اما دخترانش دوران نبوت پیامبر (صلوات الله علیه و آله) را تجربه کردند.

برخی محققان بر این باورند که قاسم و تمامی دختران رسول خدا (صلوات الله علیه و آله) پس از بعثت به دنیا آمدند و چند روز پس از پیامبر خدا (صلوات الله علیه و آله) به مدینه هجرت کردند.

وفات حضرت خدیجه (س)

بیشتر منابع تاریخی، وفات خدیجه (س) را در سال دهم بعثت، یعنی سه سال پیش از هجرت پیامبر(ص) از مکه به مدینه، ثبت کرده‌اند. این منابع سن خدیجه(س) را در زمان وفات ۶۵ سال اعلام کرده‌اند. ابن عبدالبر سن او را ۶۴ سال و شش ماه ذکر می‌کند، در حالی که بیهقی سن او را ۵۰ سال می‌داند. برخی منابع، سال رحلت خدیجه(س) را هم‌زمان با درگذشت ابوطالب و به فاصله‌ای کوتاه پس از آن ذکر کرده‌اند. ابن سعد، وفات خدیجه(س) را ۳۵ روز پس از فوت ابوطالب می‌داند و او و برخی دیگر از مورخان، زمان رحلت خدیجه را دهم رمضان سال دهم بعثت عنوان کرده‌اند. ابوطالب، عموی پیامبر نیز در همین سال درگذشت و پیامبر این سال را عام الحزن نامید.

علت وفات حضرت خدیجه بیماری و شدت یافتن آن بوده است ولی نوع بیماری و چگونگی آن مشخص نیست.

بر اساس روایات اسلامی، پیامبر(ص) ابتدا خدیجه(س) را با ردای خود و سپس با ردای بهشتی کفن کرد و او را در قبرستان معلاة در مکه به خاک سپرد. جاسر، پژوهش‌گر آثار اسلامی، در مقاله‌ای اشاره کرده است که تا هشت قرن پس از اسلام، هیچ نشانی از قبور صحابه‌ای که در حجون دفن شده بودند، باقی نمانده است. سپس بر اساس یک رؤیا، بقعه‌ای در محل فعلی قبر خدیجه ساخته شد. در سال ۹۵۰ هجری قمری، سلطان سلیمان قانونی، پادشاه عثمانی، این بقعه را به سبک مقابر مصری بازسازی کرد و گنبد بلندی بر آن افزود. تا زمان ساخت بنای جدید، مزار حضرت خدیجه(س) تنها یک صندوق چوبی داشت. این آرامگاه، طبق کتیبه‌ای که بر آن بود، در سال ۱۲۹۸ هجری قمری مرمت شد. فراهانی در قرن سیزدهم در سفرنامه‌اش از ضریح چوبین آن، که با پارچه مخمل گلابتون‌دوزی شده بود، و همچنین از وجود متولی و خادم و زیارت‌نامه‌خوان این بقعه خبر داده است. همچنین بسیاری از زائران و حج‌گزارانی که پیش از تخریب بسیاری از اماکن تاریخی و مذهبی به دست حکومت آل سعود در سال ۱۳۰۵ شمسی به مکه رفته‌اند، از مقبره او یاد کرده و توصیفاتی از آن ارائه داده‌اند. امروزه مدفن خدیجه تنها نشانه و بنای بسیار مختصری دارد.