دعای روز هفدهم ماه رمضان، همچون دیگر ادعیه این ماه، گنجینه‌ای ارزشمند از معانی بلند و خواسته‌های متعالی است. این دعا، شامل آموزه‌هایی است که به انجام اعمال نیکو و برآورده شدن نیازها و آرزوها اشاره دارد.
در این مقاله از دیبامگ، به بررسی متن، ترجمه و تفسیر دعای روز هفدهم ماه رمضان می‌پردازیم. همچنین، فایل‌های صوتی و تصویری این دعا را برای بهره‌مندی هرچه بیشتر شما عزیزان ارائه خواهیم کرد. امیدواریم این تلاش، گامی کوچک در راستای بهره‌گیری از فیوضات این ماه مبارک باشد.
متن دعای روز هفدهم ماه رمضان
«اللَّهُمَّ اهْدِنِي فِيْهِ لِصالِحِ الاَعْمالِ، وَاقْضِ لِي فِيْهِ الحَوائِجَ وَالامالِ يا مَنْ لا يَحْتاجُ إِلى التَّفْسِيرِ وَالسُّؤالِ، يا عالِماً بِما فِي صُدُورِ العالَمِينَ صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وَآلِهِ الطِّاهِرِينَ.»
«ای خدا! مرا در این روز به اعمال صالحه راهنمایی کن، حاجت‌ها و آرزوهایم را برآورده ساز، ای کسی که نیازمند شرح و سوال بندگان نیستی، ای خدایی که ناگفته به حاجات و به اسرار خلق آگاهی، بر محمد و آل اطهار او درود فرست.»
دعای روز هفدهم ماه مبارک رمضان صوتی
پخش‌کننده صوت
دعای روز هفدهم ماه مبارک رمضان تصویری
عکس دعای روز هفدهم ماه رمضان
شرح دعای روز هفدهم ماه رمضان
توضیح دعای روز هفدهم ماه رمضان از دیدگاه آیت‌الله مکارم شیرازی:
انسان در مسیر هدایت همواره با خطر لغزش و انحراف مواجه است. به همین دلیل، ضروری است که خود را به پروردگار بسپارد و از او بخواهد که او را بر راه راست ثابت نگه دارد. هدایت به معنای پیمودن مسیر تکامل است که در آن انسان به تدریج مراحل نقص را پشت سر گذاشته و به مراحل بالاتر دست می‌یابد.
پس از ابراز تسلیم در برابر پروردگار و رسیدن به مرحله عبودیت و درخواست یاری از ذات پاک او، نخستین خواسته ما این است که ما را به راه راست، راه پاکی و نیکی، راه عدل و انصاف و راه ایمان و عمل صالح هدایت فرماید. به همین دلیل، در ابتدای دعای روز هفدهم ماه مبارک رمضان می‌خوانیم: «خدایا در این ماه مرا به سوی کارهای نیک و شایسته هدایت کن».
اما واقعاً عمل صالح چیست؟ در پاسخ باید گفت که عمل صالح یکی از واژه‌های قرآنی با معنای وسیع است که شامل هر کار خوبی می‌شود که برای خدا انجام می‌گیرد. بنابراین، عمل صالح دو رکن اساسی دارد: یکی نیت خالص و دیگری کار مفید.
بر اساس این تعریف، عمل صالح تنها به نماز، روزه، حج، زکات، خمس، دعا و زیارت محدود نمی‌شود؛ هرچند که این اعمال از مصادیق بارز عمل صالح به شمار می‌آیند. بلکه هر فعالیت مفیدی که با نیت خالص انجام شود، به عنوان عمل صالح محسوب می‌گردد.
بنابراین، عبادت، زیارت، یاری رساندن به نیازمندان، ساخت درمانگاه، ایجاد جاده، تأسیس مدارس و مؤسسات خیریه، تهیه جهیزیه برای دختران فقیر، فراهم کردن امکانات ازدواج برای پسران نیازمند، کمک به بیماران صعب العلاج، امر به معروف و نهی از منکر، ارشاد جاهلان، و تنبیه غافلان، همگی از مصادیق عمل صالح به شمار می‌روند. حتی اگر فردی سنگی را که در مسیر مردم افتاده است با نوک پا به کناری براند تا مانع عبور و مرور نشود، این نیز عمل صالح به حساب می‌آید.
نقش «ایمان» و «عمل صالح» در هدایت انسان
قرآن کریم به وضوح بیان می‌کند که اعمال اخلاقی ناشی از ایمان به خدا و روز قیامت هستند و در بسیاری از آیات، «عمل صالح» به عنوان نتیجه و ثمره ایمان ذکر شده است. به همین دلیل، عمل صالح میوه‌ای است که از درخت ایمان می‌روید و عبارت (الذین آمنوا و عملوا الصالحات) به کرات در قرآن مشاهده می‌شود.
به عنوان مثال، در قرآن آمده است: «إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ یَهْدِیهِمْ رَبُّهُمْ بِإِیمانِهِمْ؛ کسانی که ایمان آورده و عمل صالح انجام داده‌اند، خداوند به واسطه ایمانشان آن‌ها را هدایت می‌کند.» این نور هدایت الهی که از ایمان آن‌ها نشأت می‌گیرد، تمامی ابعاد زندگی‌شان را روشن می‌سازد. در پرتو این نور، آن‌ها به قدری بصیرت پیدا می‌کنند که تحت تأثیر جنجال‌های مکتب‌های مادی، وسوسه‌های شیطانی و زرق و برق‌های گناه قرار نمی‌گیرند و از مسیر درست منحرف نمی‌شوند.
در سوره «والعصر» نیز همین مفهوم با بیانی دیگر بیان شده است. در این سوره، تمام انسان‌ها در حال زیان و خسارت دیده می‌شوند و تنها افرادی که استثنا شده‌اند، کسانی هستند که ابتدا ایمان دارند و سپس به انجام اعمال صالح و دفاع از حق می‌پردازند و به صبر و استقامت توصیه می‌کنند. همچنین در بخش‌های دیگر قرآن، تزکیه اخلاقی و عملی ارتباط نزدیکی با نام خدا و نماز و نیایش او دارد؛ اگر این تزکیه از منبعی الهی نشأت بگیرد، پایدار و عمیق خواهد بود، اما اگر به اصول دیگری تکیه کند، سست و بی‌محتوا خواهد بود.
بنابراین، ایمان به جهان دیگر موجب انجام کارهای اخلاقی مهمی مانند ایجاد صدقات جاریه، تولید آثار علمی مفید و تربیت فرزندان صالح می‌شود، در حالی که این مفاهیم در مکتب مادی‌گرایانه هیچ معنای درستی ندارند؛ زیرا پاکی اخلاق و عمل و تزکیه کامل انسان تنها در پرتو ایمان به خدا و رحمت او امکان‌پذیر است.
به این ترتیب، از یک سو باید اصول ایمان را تقویت کرد و از سوی دیگر، انجام اعمال صالح موجب استحکام و استواری ایمان انسان می‌شود و نور هدایت را در دل او افزایش می‌دهد. به‌راستی، ایمان و عمل صالح تأثیر مثبتی بر تمام وجود انسان دارند؛ قلب را روشن و فکر را نورانی می‌کنند و در کنار آن، هدایت، نصرت و حمایت الهی شامل حال مؤمنان صالح می‌شود.
ضرورت درخواست نیازها از درگاه پروردگار با قلبی آگاه به فضل الهی
بدون شک، انسان باید در هر کاری که انجام می‌دهد، نیازهای دنیوی و آخرتی خود را از خداوند طلب کند؛ یعنی باید خداوند را حاکم بر سرنوشت خود بداند. در امور تجارت، زراعت و دیگر فعالیت‌ها تلاش کند، اما در دل و زبانش همواره بگوید: «استخیر اللَّه برحمته»؛ یعنی خدایا، خیر و برکت را از رحمت تو می‌خواهم. اگر قصد یادگیری علم را داری، ابتدا حقیقت بندگی را در خود جستجو کن و سپس علم را با عمل پیوند بزن و از خداوند فهم و درک بخواه تا به تو عطا کند.
اینکه خداوند متعال به «صمد» معروف است، به این دلیل است که بندگانش به درگاه او روی می‌آورند؛ او در نهایت عظمت قرار دارد و مردم در نیازهای خود به سوی او می‌آیند، کسی که برتر از او وجود ندارد و اوست که دائمی و باقی است پس از فنا و زوال مخلوقات.
این سؤال و درخواست همواره وجود دارد و همه به زبان حال از منبع فیاض، به طور مداوم فیض می‌طلبند، وجود می‌خواهند و نیازهای خود را درخواست می‌کنند. این امر ناشی از ذات موجود ممکن است که نه تنها در «آغاز»، بلکه در «بقا» نیز به واجب الوجود وابسته و متکی است.
بنابراین، شایسته است در این شب‌ها و روزهای پربرکت رمضان، به ویژه در زمان سحر، دست به دعا بزنیم و نعمت امنیت را پیش از دیگر روزی‌ها از خداوند بخواهیم؛ زیرا بدون نعمت امنیت، استفاده از دیگر مواهب ممکن نیست.
آرزوهای طولانی؛ مانع اصلی در دستیابی به معرفت الهی
«طول امل» یا به عبارتی «آرزوهای دور و دراز» از مهم‌ترین رذایل اخلاقی است که انسان را به انواع گناهان آلوده می‌کند، او را از خدا دور می‌سازد، به شیطان نزدیک می‌کند و در عواقب خطرناکی گرفتار می‌سازد. البته، اصل «آرزو» و «امید» نه تنها مذموم نیست، بلکه نقش بسیار مهمی در حرکت چرخ‌های زندگی و پیشرفت در جنبه‌های مادی و معنوی انسان دارد.
اما زمانی که امید و آرزو از حد خود فراتر رود، به سیلابی ویرانگر تبدیل می‌شود که همه چیز را با خود می‌برد و در نهایت انسان را در دام دنیاپرستی، ظلم، جنایت و گناه غرق می‌کند. به همین دلیل، پیامبر اکرم (ص) «طول امل» را یکی از دو دشمن بسیار خطرناک برای انسان‌ها دانسته و فرموده‌اند: «شدیدترین چیزی که از آن بر شما می‌ترسم، دو خصلت است: پیروی از هوا و آرزوی طولانی؛ زیرا هواپرستی شما را از حق باز می‌دارد و آرزوی دراز شما را به دنیاپرستی و حرص می‌کشاند.»
به راستی چگونه می‌توان به هدایت گروهی امیدوار بود که هدف نهایی آن‌ها تنها خوراک و خواب مانند حیوانات است و آرزوهای بلند آن‌ها اجازه نمی‌دهد که حتی لحظه‌ای به پایان زندگی و به آفریدگاری که این نعمت‌های حیات را به آن‌ها عطا کرده، بیندیشند و درباره هدفی که برای آن آفریده شده‌اند، تفکر کنند. بنابراین، می‌توان نتیجه گرفت که طول امل و آرزوهای دراز از خطرناک‌ترین دشمنان سعادت بشر هستند که نه تنها افراد، بلکه اقوام و ملت‌ها را به کام مرگ و بدبختی می‌کشانند.
چرا خدا به سؤال و تفسیر احتیاج ندارد؟
بی‌تردید علم خداوند به موجودات از طریق انتقال عکس و صورت ذهنی آن‌ها، مانند انسان‌ها نیست؛ بلکه علم او «علم حضوری» است؛ یعنی همه جا حاضر است و همه موجودات، نزد او حضور دارند و او به همه آن‌ها احاطه دارد، بی آن‌که احتیاج به عکس و نقشی باشد؛ درست شبیه حضور صورت‌های ذهنی انسان در برابر روح او؛ زیرا صورت‌های ذهنی، ذاتا در روح انسان‌ها حاضرند نه عکس و نقش آن‌ها و احاطه انسان بر آن‌ها نوعی احاطه حضوری است.
لذا آنچه را که بندگان در شب و روز انجام می‌دهند بر خداوند متعال پوشیده نیست، به طور دقیق از اعمال آن‌ها آگاه است و با علم بی‌پایانش به آن‌ها احاطه دارد، اعضای شما گواه او و اندام شما سپاهیان او، ضمیر و وجدانتان جاسوسان وی و خلوت‌های شما در برابر او آشکار و عیان است.
خدا می‌داند چه کسانی به اراده خود، به خواست و اختیار خود در طریق سعادت گام می‌نهند و چه گروهی با اراده خود در مسیر شقاوت گام می‌نهند بنابراین عکس آنچه او گفته اگر مردم مجبور به انتخاب این راه باشند علم خدا جهل خواهد شد چرا که همگان با میل و اختیار خود راه خویش را انتخاب می‌کنند.
به تعبیر دیگر عنصر آزادی اراده و اختیار نیز جزء معلوم خداوند بوده، او می‌دانسته است که بندگان با صفت اختیار، و با اراده خویش چه عملی را انجام می‌دهند.
در حدیثی از امام صادق (ع) آمده است: «إنّ اللّه یعلم حاجتک و ما ترید و لکنّه یحبّ ان تبثّ إلیه الحوائج؛ خداوند حاجت و خواسته تو را می‌داند، ولی دوست دارد که حوایج خویش را نزد او شرح دهی»؛ لذا باید منتهای تلاش و کوشش خود را انجام دهیم و آنچه را از توان ما بیرون است به لطف خدا بسپاریم و با دعا حلّ مشکل را از او بخواهیم و به مضمون «أَمَّنْ یُجِیبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ یَکْشِفُ السُّوءَ»، به هنگام اضطرار و عقیم ماندن تلاش‌ها و کوشش‌ها به در خانه خدا برویم و دست به دعا برداریم.
در فراز پایانی دعا به درگاه الهی عرضه می‌داریم: «صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّاهِرینِ؛ بر محمد(ص) و خاندان پاکش درود فرست» که نشان می‌دهد در استقبال یا بدرقه دعاها صلوات و درود بر پیامبر (ص) باشد به اجابت نزدیک است.