بازداشت پرحاشیه حجتالاسلام قاسمیان، روحانی برجسته و داور برنامه قرآنی “محفل”، در جریان مناسک حج تمتع در عربستان سعودی، به دلیل اظهاراتی در فضای مجازی درباره فضای شهرهای مکه و مدینه، به سرعت به یک رویداد دیپلماتیک مهم تبدیل شد. این حادثه که در تاریخ ۶ خرداد ۱۴۰۴ (۲۶ مه ۲۰۲۵) رخ داد ، نه تنها بلافاصله واکنشهای گستردهای را در داخل ایران برانگیخت، بلکه به یک چالش دیپلماتیک فوری میان تهران و ریاض بدل گشت.
دستگاه قضایی ایران این بازداشت را “غیرموجه” و “غیرقانونی” اعلام کرد. همزمان، وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران با رویکردی دوگانه، ضمن پیگیری مجدانه آزادی وی، بر اهمیت حفظ وحدت مسلمانان و روابط رو به جلوی با عربستان سعودی تأکید کرد. این تفاوت در مواضع رسمی، میتواند بیانگر تلاش برای پاسخگویی به انتظارات گوناگون در داخل کشور و همزمان، حفظ مسیر دیپلماسی با ریاض باشد.
حجتالاسلام قاسمیان آزاد شد
پیگیریهای فشرده دیپلماتیک و کنسولی ایران، شامل ارسال یادداشتهای اعتراضی و ملاقاتهای متعدد کنسولی ، نهایتاً به آزادی حجتالاسلام قاسمیان در تاریخ ۸ خرداد ۱۴۰۴ (۲۹ مه ۲۰۲۵) و بازگشت او به ایران از طریق دبی انجامید. با این حال، وی اجازه نیافت مناسک حج خود را به پایان برساند.
پس از آزادی، حجتالاسلام قاسمیان با انتشار پیامی در صفحه شخصی خود در فضای مجازی، این خبر را به اطلاع عموم رساند. او نوشت: «سلام بر همه عزیزان… با دعای خیر و پیگیریهای شما و پیگیریهای مجدانه کنسولگری ایران در عربستان از زندان آزاد شدم و از طریق دبی در حال بازگشت به میهن عزیز هستم…». این پیام، نه تنها تأییدی بر آزادی او بود، بلکه نقش پررنگ تلاشهای دیپلماتیک ایران را از زبان خود وی برجسته میساخت.
چشمانداز بازداشت حجتالاسلام قاسمیان
حادثه بازداشت و آزادی حجتالاسلام قاسمیان، اگرچه یک نقطه اشتعال دیپلماتیک کوتاه اما شدید بود، اما در نهایت انعطافپذیری تازه یافته در روابط ایران و عربستان را به نمایش گذاشت. این واقعه، عملکرد ماشین دیپلماسی هماهنگ ایران را نشان داد که با موفقیت توانست آزادی یک شهروند برجسته را تضمین کند، هرچند با این قید که وی قادر به تکمیل مناسک حج خود نبود.
این حادثه، به جای اینکه روند عادیسازی روابط را از مسیر خود خارج کند، به عنوان یک آزمون استرس عمل کرد که کانالهای دیپلماتیک تازه احیا شده توانستند آن را با موفقیت پشت سر بگذارند. هر دو کشور رویکردی عملگرایانه در مدیریت بحران نشان دادند و ثبات استراتژیک گستردهتر را بر تشدید تحریکات فردی اولویت دادند.
این واقعیت که اظهارات جنجالی قاسمیان از طریق یک “کلیپ ویدیویی در فضای مجازی” منتشر شد ، نشان میدهد که چگونه پلتفرمهای رسانههای اجتماعی میتوانند فوراً اقدامات فردی را تقویت کرده و یک نظر شخصی را به یک حادثه بینالمللی تبدیل کنند. در گذشته، چنین اظهاراتی ممکن بود در محافل کوچکتر باقی بماند، اما انتشار دیجیتالی، دسترسی و واکنش فوری جهانی را تضمین میکند. این امر مستلزم آگاهی بیشتر و احتمالاً دستورالعملهای سختگیرانهتر از سوی سازمانهای حج درباره رفتار آنلاین در کشورهای خارجی، به ویژه در محیطهای سیاسی و مذهبی حساس است.
لطفا نظرات خود درباره این خبر را از طریق بخش “دیدگاه” با ما و خوانندگان محترم مجله اینترنتی دیبامگ به اشتراک بگذارید.