فیصل القاسم، نامی آشنا و بحثبرانگیز در دنیای رسانه عرب است. او روزنامهنگار، مجری و نویسنده سوریهای است که به خاطر اجرای برنامه پرمخاطب «الاتجاه المعاکس» (جهت مخالف) در شبکه تلویزیونی الجزیره به شهرت جهانی رسید. قاسم با سبک منحصربهفرد و جنجالی خود، به یکی از تأثیرگذارترین چهرههای رسانهای در جهان عرب تبدیل شده است. فیصل القاسم با سبک جسورانه و پرسشهای چالشی خود، نه تنها مهمانان، بلکه مخاطبان را نیز به چالش میکشید و با ایجاد فضایی پر از تنش و بحث، به نمادی از آزادی بیان و در عین حال تفرقه در رسانههای عربی تبدیل شد. در این مطلب از دیبامگ نگاهی به زندگی شخصی و حرفه ای فیصل قاسم خواهیم داشت.
۱. زندگی و تحصیلات؛ از روستای سوری تا لندن
فیصل القاسم متولد ۱۹۶۱ در روستای ثاروث در استان سویداء، واقع در جنوب سوریه است. او تحصیلات خود را در دانشگاه دمشق در سال ۱۹۸۳در رشته ادبیات انگلیسی به پایان رساند و سپس برای ادامه تحصیل به بریتانیا مهاجرت کرد.
او ادعا میکند در سال ۱۹۹۰، مدرک دکترای خود را در رشته درام تلویزیونی از دانشگاه هال (Hull University) در انگلستان دریافت کرد. اما هیچ مدرک قابل اثباتی در این مورد وجود ندارد و هیچ سابقهای از پایاننامه او یافت نشده است.
پس از پایان تحصیلات، مدتی در بیبیسی عربی فعالیت کرد و سپس به شبکه الجزیره قطر پیوست.
القاسم به عنوان کودکی که در خانوادهای فقیر به دنیا آمد، مجبور بود کارهای مختلفی از جمله فلزکاری، برداشت محصول، نظافت خیابان، برقکاری و کارهای خستهکنندهتر را انجام دهد. از آن زمان، او رویای ترک آن دنیا و کار در جایی را در سر میپروراند که به او امکان حضور و صدای عمومی بدهد.
او علاقهی زیادی به رادیو و تلویزیون داشت و برای تماشای تلویزیون از طریق پنجرههای خانههای مختلف به شهر میرفت. یک بار صاحبخانهای او را در حین انجام این کار گیر انداخت و او را به دزد بودن متهم کرد. با این حال، پس از شنیدن داستانش، به او اجازه داد وارد خانه شود و با خانواده تلویزیون تماشا کند. خانوادهی القاسم پس از ورود برق به روستایشان، توانستند یک تلویزیون سیاه و سفید برای خود بخرند. القاسم در ابتدا آرزو داشت مجری گزارش آب و هوا در تلویزیون شود.
کار در رسانه
- پیش از پیوستن به الجزیره، القاسم بیش از هشت سال به عنوان تهیهکننده و مجری برنامههای سیاسی و فرهنگی برای رادیو و تلویزیون عربی بیبیسی کار میکرد.
- ۱۹۹۴-۱۹۹۶: به عنوان گوینده خبر و مجری برنامه «پشت پرده اخبار» در تلویزیون بیبیسی کار کرد.
- ۱۹۹۳-۱۹۹۶: خبرنگار رادیو امارات متحده عربی در لندن.
- ۱۹۹۱: تهیهکننده و مجری برنامهی «روزنامهنگاری» برای کانال MBC.
- ۱۹۸۹-۱۹۸۸: تهیهکننده و مجری برنامههای فرهنگی در بخش عربی بیبیسی.
- تهیهکننده و مجری چندین برنامه سرگرمی و موسیقی در بیبیسی، از جمله «ادوا و قضایا»، «آرا و مرایا» و برنامههای دیگر.
- تهیهکننده و مجری چندین برنامه سیاسی در بیبیسی، از جمله «العالم هذا الصباح» (جهان امروز صبح)، «عالم الظهیرة» (جهان بعد از ظهر) و برنامههای دیگر.
- مقالات زیادی در روزنامههای سوریه منتشر کرده است.
- ۱۹۸۸-۱۹۹۲: مقالات زیادی در روزنامههای «الحیات»، «الشرق الاوسط» و «هونا لاندن» نوشته است.
- مقالات زیادی در مجلات آمریکایی دارد.
- تا به امروز، هر هفته در روزنامه قطری «الشرق» مقاله مینویسد.
- ۱۹۹۶: به عنوان مجری اخبار و برنامه به شبکه الجزیره پیوست.
- 1997: نمایش «مسیر مخالف» را آغاز کرد.
۲. «الاتجاه المعاکس»؛ برنامهای برای جنجال
نقطه عطف زندگی حرفهای فیصل القاسم، اجرای برنامه هفتگی «الاتجاه المعاکس» از سال ۱۹۹۶ بود. در این برنامه دو مهمان با دیدگاههای متضاد در مورد موضوعات مختلف، اما عمدتاً موضوعات مربوط به سیاست جهان عرب، بحث میکنند. در برخی موارد، دعواهایی نیز رخ میدهد. القاسم به خاطر سبک تحریکآمیز خود در تلویزیون شناخته میشود و اغلب به خاطر ایفای نقش مهمی در شهرت الجزیره در جهان عرب به عنوان فردی که مایل به شکستن تابوها و توهین بالقوه به افراد و کشورها است، شناخته میشود.
هدف این برنامه، به چالش کشیدن تابوهای سیاسی و اجتماعی در کشورهای عربی بود و بسیاری آن را نمادی از آزادی بیان میدانستند، در حالی که منتقدان آن را به ترویج تفرقه و هیجان متهم میکردند.
مجله کسب و کار عربی او را به عنوان یکی از تأثیرگذارترین شخصیتهای عرب در سال ۲۰۰۷، با رتبه ۶۴، معرفی کرد.
۳. دیدگاهها، حواشی و انتقادها
فیصل القاسم به دلیل دیدگاههای صریح و جنجالیاش، همواره در مرکز توجه بوده است.
- دیدگاههای سیاسی: او یکی از حامیان سرسخت بهار عربی بود و از اعتراضات مردمی در کشورهای مختلف حمایت میکرد. این دیدگاهها باعث شد که از سوی برخی رژیمهای عربی و حامیان آنها به شدت مورد انتقاد قرار گیرد.
- اتهام جانبداری: با وجود اینکه برنامه او قرار بود بیطرف باشد، بسیاری از منتقدان، بهویژه در موضوعاتی مانند سوریه، او را به جانبداری از گروههای خاصی متهم میکردند.
- حواشی: قاسم بارها به دلیل لحن تند، سوالات تحریکآمیز و مدیریت پرحاشیه مناظرات، خبرساز شده است. برخی از برنامههای او به دلیل درگیری لفظی شدید میان مهمانان، به صورت نیمهکاره متوقف شدهاند.
۴. زندگی شخصی و سایر فعالیتها
قاسم با یک زن سوری که اهل همان روستا است ازدواج کرده و ۳ فرزند دارد، یک دختر به نام صبا و دو پسر به نامهای اصیل و آدم. القاسم، جدا از کارش در رسانه، از طیف وسیعی از علایق و سرگرمیها از جمله گشت و گذار در اینترنت، خرید و گوش دادن به موسیقی لذت میبرد. در سال ۲۰۰۱ از القاسم در مورد مذهبش سوال شد و او پاسخ داد که دروزی است، اما در سالهای گذشته (از سال ۲۰۱۹) پستهای فیصل القاسم نوعی نفوذ اسلامی بر آنها را نشان داده است که باعث شده بسیاری از مردم باور کنند القاسم به اسلام گرویده است.
فیصل القاسم علاوه بر فعالیتهای تلویزیونی، چندین کتاب نیز تألیف کرده است که برخی از آنها عبارتند از:
- الحوار المفقود فی الثقافة العربیة (گفتوگوی گمشده در فرهنگ عربی)
- المتاهة السوریة (هزارتوی سوریه)
او همچنین در شبکههای اجتماعی بسیار فعال است و دیدگاههای خود را با میلیونها دنبالکننده به اشتراک میگذارد. فیصل قاسم متأهل است و از زندگی شخصیاش اطلاعات چندانی در دست نیست.
آدرس صفحات مجازی فیصل القاسم
در حال حاضر، فیصل قاسم به صورت گسترده در دو پلتفرم اصلی زیر فعالیت دارد:
- توییتر (X): حساب کاربری رسمی او @kasimf است.
- فیسبوک: صفحه رسمی او با نام Faisal Al-Qasim در دسترس است.