پروین دولتآبادی (۱۳۰۳- ۱۳۸۷)، نامی است که با ادبیات کودک ایران گره خورده است. او که از شاعران برجسته معاصر و از پیشگامان شعر کودک محسوب میشود، زندگی خود را وقف دنیای کودکان کرد و با آثار ماندگارش، نسلی را با مفاهیم ساده و دلنشین شعر آشنا ساخت. این مقاله به بررسی زندگی، فعالیتها و میراث ارزشمند او میپردازد.
بیوگرافی پروین دولت ابادی
پروین دولتآبادی در سال ۱۳۰۳ در خانوادهای اهل فرهنگ در محله احمدآباد اصفهان متولد شد. پدرش، حسامالدین دولتآبادی، رئیس اداره اوقاف اصفهان و نماینده مجلس شورای ملی بود و مادرش، فخرگیتی، مدیر مدرسه ناموس و از حامیان آموزش زنان بود. رشد در چنین محیطی، پروین را از کودکی با ادبیات و هنر آشنا کرد.
او تحصیلات خود را ابتدا در اصفهان و سپس در تهران ادامه داد. پس از پایان دبیرستان، تصمیم به ادامه تحصیل در رشته نقاشی و مجسمهسازی در دانشکده هنرهای زیبا گرفت، اما یک بازدید از یک پرورشگاه در تهران، مسیر زندگی او را به کلی تغییر داد.
از نقاشی تا مادری برای کودکان پرورشگاه
بازدید از پرورشگاهی که پدرش ریاست آن را برعهده داشت، پروین را به دنیای کودکان بیسرپرست کشاند. او تحصیل در هنر را رها کرد و به صورت داوطلبانه به سرپرستی و تربیت کودکان پرورشگاه پرداخت. در این دوران، او دریافت که شعر میتواند ابزاری قدرتمند برای ارتباط با کودکان و آموزش مفاهیم به آنها باشد.
پروین با سرودن شعرهایی که به جای نصیحت و پند، جنبه سرگرمی و بازی داشتند، انقلابی در شعر کودک ایجاد کرد. او به همراه شاعرانی چون محمود کیانوش، شعر کودک را از حالت سنتی خارج کرده و به آن هویتی مستقل بخشید.
فعالیتهای اجتماعی و فرهنگی: بنیانگذاری شورای کتاب کودک
پروین دولتآبادی تنها یک شاعر نبود، بلکه یک فعال فرهنگی بود. در سال ۱۳۳۹، او به همراه چهرههای ادبی برجستهای چون پرویز ناتل خانلری، زهرا خانلری و اسماعیل صارمی، شرکت انتشاراتی «سخن» را بنیانگذاری کرد. او همچنین از بنیانگذاران شورای کتاب کودک بود و با همکاری در مجلههای ادبی مانند «پیک»، به ترویج ادبیات کودک پرداخت.
آثار ماندگار و میراث پروین
پروین دولتآبادی، یکی از برجستهترین نامها در ادبیات معاصر ایران، بهویژه در حوزه شعر کودک، است. آثار او نه تنها به دلیل ارزش ادبی، بلکه به خاطر نگاه انسانی و عمیقش به دنیای کودکان و بزرگسالان، ماندگار شدهاند. در ادامه، به مهمترین آثار و فعالیتهای او میپردازیم:
مجموعه شعر و کتابهای کودکان
- گل بادام: این مجموعه شعر در سال ۱۳۶۶ توانست جایزه معتبر شورای کتاب کودک را از آن خود کند.
- بر قایق ابرها
- گنجشک و وزغ
- رقص باد، خنده گل
- در بلورین جامه انگور
- جم جمک برگ خزان
- یک بازیگر
مجموعه شعر برای بزرگسالان
- شوراب
- هلال نقره سا
- آتش و آب
- شهر سنگ
فعالیتهای فرهنگی و ویراستاری
- گذری در ادبیات کودکان: این اثر نشاندهندهٔ دیدگاه و نگاه تخصصی او به ادبیات کودک است.
- ویراستاری بیش از ۲۰ کتاب کودک: پروین دولتآبادی علاوه بر سرودن، به عنوان ویراستار نیز در حوزهٔ ادبیات کودک فعال بود و نقش مهمی در انتشار آثار باکیفیت داشت.
پروین دولتآبادی در ۲۷ فروردین سال ۱۳۸۷ در سن ۸۴ سالگی در تهران درگذشت و در قطعه هنرمندان بهشت زهرا به خاک سپرده شد. میراث او، شعرهایی است که همچنان در میان کودکان و نوجوانان زنده است و روح لطیف و نگاه انسانیاش را به نسلهای آینده منتقل میکند.
نمونه شعر پروین دولت آبادی
شعر باران
ابر سیاه ابر سفید
رو آسمان پرده کشید
باران دانه دانه
ریخت روی حوض خانه
نشست رو برگ گلها
رو غنچههای زیبا
رو بوتههای گندم
رو خانههای مردم
برگ درخت را تر کرد
از شاخهها گذر کرد
باران دانه دانه
آمد رو بام خانه