حضرت یعقوب (ع)، که به دلیل مبارزات و استقامت در زندگی ملقب به اسرائیل شد، نقشی محوری در تاریخ پیامبری دارد. زندگی او با داستان عشق و تلاش برای ازدواج با همسرانش گره خورده است؛ زنانی که هر یک مادران بخشی از اسباط دوازدهگانه (قبایل دوازدهگانه) بنیاسرائیل شدند. در این مطلب، به معرفی چهار زن مهم زندگی حضرت یعقوب (ع) میپردازیم که هر کدام سهمی در تشکیل یکی از بزرگترین اقوام تاریخی داشتند.
همسران حضرت یعقوب (ع): مادران اسباط دوازدهگانه
حضرت یعقوب (ع)، ملقب به اسرائیل و پسر حضرت اسحاق(ع) نوه حضرت ابراهیم (ع)، دارای چند همسر بود که هر کدام نقشی حیاتی در تشکیل نسل بنیاسرائیل داشتند. منابع تاریخی و مذهبی (به ویژه تورات و تفاسیر اسلامی) ذکر میکنند که حضرت یعقوب (ع) در مجموع از چهار زن (دو همسر اصلی و دو کنیز) صاحب دوازده پسر شد که هر کدام جد یکی از دوازده قبیله بنیاسرائیل شدند.
همسران اصلی حضرت یعقوب (ع)، دختران لابان (دایی حضرت یعقوب) بودند که خواهر یکدیگر بودند:
- ۱. لیا (Leah)
- ۲. راحیل (Rachel)
۱. لیا (Leah): مادر شش سبط
لیا دختر بزرگتر لابان و همسر اول حضرت یعقوب (ع) بود.
- نحوه ازدواج: داستان ازدواج حضرت یعقوب (ع) با لیا و خواهرش راحیل، داستانی پر فراز و نشیب است. یعقوب (ع) برای ازدواج با راحیل، که او را بسیار دوست میداشت، نزد دایی خود لابان (پدر لیا و راحیل) رفت و قرار شد هفت سال برای او چوپانی کند. اما لابان در شب عروسی، به جای راحیل، دختر بزرگتر خود یعنی لیا را به عقد یعقوب درآورد (زیرا در رسم آن زمان، ابتدا باید دختر بزرگتر ازدواج میکرد). یعقوب با اعتراض، موافقت کرد که هفت سال دیگر نیز برای ازدواج با راحیل کار کند.
- فرزندان: لیا مادر شش پسر اول حضرت یعقوب (ع) بود:
- روبیل (روبن)
- شمعون
- لاوی (جد نسل پیامبرانی مانند موسی و هارون)
- یهودا (جد داوود و عیسی و نام قبیله یهود)
- یساکار
- زبولون
۲. راحیل (Rachel): مادر یوسف (ع) و بنیامین
راحیل دختر کوچکتر لابان و همسر مورد علاقه حضرت یعقوب (ع) بود.
- جایگاه: راحیل با وجود اینکه در ابتدا نازا بود، اما به دلیل زیبایی و محبت زیاد یعقوب به او، همسر محبوب او بود. نام راحیل در زبان عبری به معنای “میش یا گوسفند ماده” است.
- فرزندان: خداوند پس از سالها، دو پسر به راحیل عطا کرد که حضرت یعقوب (ع) به هردوی آنها محبت ویژهای داشت:
- یوسف (ع) (پیامبر معروف که داستانش در سوره یوسف آمده است)
- بنیامین (کوچکترین پسر)
- درگذشت: راحیل هنگام به دنیا آوردن بنیامین درگذشت و در همان منطقه فلسطین به خاک سپرده شد.
۳. همسران فرعی (کنیزان)
بر اساس سنتهای رایج آن زمان و به جهت جلوگیری از کمنسلی، لیا و راحیل هر کدام کنیزانی داشتند که به حضرت یعقوب (ع) بخشیدند و آنها نیز صاحب فرزندانی شدند که جزو اسباط بنیاسرائیل به شمار میآیند:
- بِلهه (Bilhah): کنیز راحیل، که مادر دان و نفتالی شد.
- زُلفه (Zilpah): کنیز لیا، که مادر جاد و اشیر شد.
نکته مهم: ازدواج با دو خواهر
در شریعت اسلام، ازدواج همزمان با دو خواهر حرام است. این موضوع درباره ازدواج حضرت یعقوب (ع) با لیا و راحیل، سؤالاتی را مطرح کرده است. مفسران اسلامی پاسخهای زیر را ارائه کردهاند:
- تفاوت شرایع: مهمترین پاسخ این است که این حرمت (ازدواج همزمان با دو خواهر) در شریعت حضرت یعقوب (ع) وجود نداشته و برای او حلال بوده است. احکام و قوانین الهی در طول زمان و با شریعتهای جدید (مانند شریعت حضرت موسی یا حضرت محمد) تغییر کردهاند.
- تقدم زمانی: برخی منابع شیعه ذکر کردهاند که حضرت یعقوب (ع) پس از فوت لیا (همسر اول)، با راحیل ازدواج کرد و بنابراین، هیچگاه به صورت همزمان دو خواهر را به همسری نداشته است.