مسلم بن عقیل (ع)، نامی که در تاریخ اسلام و بهویژه در روایت حماسهٔ کربلا، یادآور شجاعت، وفاداری و مظلومیت است. او نه فقط برادرزادهٔ حضرت علی (ع) و پسرعموی امام حسین (ع) بود، بلکه بهعنوان سفیر و نمایندهٔ تامالاختیار امام به کوفه اعزام شد تا نبض وفاداری مردم را پیش از حرکت کاروان امام از مکه بسنجد. شهادت مسلم بن عقیل، سندی بود بر خیانت کوفیان و اولین زنگ خطر برای امام حسین (ع)، که آغاز رسمی و خونین قیام عاشورا را رقم زد.
این مطلب به طور کامل به تبار این شهید بزرگوار، جزئیات مأموریت سرنوشتساز او در کوفه و لحظات حماسی و تلخ شهادت مظلومانهاش میپردازد.
مسلم بن عقیل: سفیر شهادت و مقدمهٔ نهضت عاشورا
مسلم بن عقیل بن ابیطالب (ع)، یکی از برجستهترین و شجاعترین چهرههای تاریخ اسلام و نهضت عاشورا است. او برادرزادهٔ حضرت علی (ع) و پسرعموی امام حسین (ع) بود که به عنوان سفیر و نمایندهٔ ویژه امام، برای ارزیابی شرایط و جلب بیعت مردم به شهر کوفه اعزام شد. شهادت مظلومانهٔ او، اولین پرچم خونین قیام کربلا محسوب میشود.
تبار و نسب والا: پیوند با اهل بیت (ع)
مسلم بن عقیل از خاندان بنیهاشم و نزدیکترین افراد به اهل بیت (ع) بود. عقیل بن ابیطالب، برادر بزرگتر حضرت علی (ع) بود که به علم نسبشناسی و بلاغت مشهور بود.
زن مسلم بن عقیل کیست؟
علیه (یا حلیه)، کنیزی که عقیل او را خریداری کرد و به همسری برگزید. بر اساس برخی منابع، رقیه بنت علی (ع)، دختر حضرت علی (ع) و خواهر حضرت عباس (ع)، همسر ایشان بود.
مسلم به دلیل شجاعت و دلاوری، از همان دوران جوانی در کنار عموی خود، حضرت علی (ع)، و پس از ایشان در کنار امام حسن (ع) و امام حسین (ع) حضوری فعال داشت.
در دیبامگ بخوانید: شَبَث بن رِبعِی کیست؟ خبیث ترین مرد کربلا با چهره سوخته را بشناسید.
سفارت کوفه: مأموریت سرنوشتساز
پس از مرگ معاویه و به حکومت رسیدن یزید بن معاویه، مردم کوفه (که سابقهٔ حمایت از خاندان علی (ع) را داشتند) نامههای متعددی برای امام حسین (ع) فرستادند و ایشان را به کوفه دعوت کردند تا رهبری قیام علیه یزید را برعهده گیرند.
امام حسین (ع) در پاسخ به دعوت کوفیان و برای سنجش میزان وفاداری و آمادگی مردم، مسلم بن عقیل را به عنوان امینترین و شجاعترین فرد از خاندان خود، در نیمهٔ ماه رمضان سال ۶۰ هجری قمری به کوفه اعزام کردند.
مسلم پس از ورود مخفیانه به کوفه، با استقبال بینظیری مواجه شد. در مدت کوتاهی، هجده هزار نفر با او بیعت کردند و او نامهای به امام حسین (ع) نوشت و شرایط را مساعد گزارش داد.
خیانت کوفیان و تغییر موازنهٔ قدرت
این پیروزی اولیه طولی نکشید و با ورود والی جدید، ورق برگشت. یزید، با اطلاع از تحرکات مسلم، عبیدالله بن زیاد (والی سرسخت و بیرحم بصره) را به کوفه فرستاد تا نظم را به شهر بازگرداند.
ابن زیاد با تهدید، شکنجه و تطمیع، فضای شهر را به شدت ترسناک و ناامن کرد.
ترسی که ابن زیاد ایجاد کرد، به سرعت بیعتکنندگان را متفرق ساخت. در عرض چند ساعت، کوفهٔ پر از شور و اشتیاق، به شهری خالی از حامیان مسلم تبدیل شد؛ بهگونهای که مسلم در تاریکی شب در کوچههای کوفه تنها ماند و سرپناهی نیافت.
نبرد نهایی و شهادت مظلومانه
مسلم پس از سرگردانی، در خانهٔ هانی بن عروه پناه گرفت. با لو رفتن مخفیگاه، ابن زیاد ابتدا هانی را دستگیر و به شهادت رساند.
مسلم بن عقیل (ع) به تنهایی و با شجاعتی بینظیر، در حالی که یارانش او را ترک کرده بودند، قیام کرد و درگیریهای قهرمانانهای با نیروهای حکومتی داشت.
سرانجام، مسلم (ع) با مکر و حیلهٔ دشمن، به اسارت درآمد. در روز نهم ذیالحجه سال ۶۰ هجری قمری (یک روز قبل از روز عید قربان و ۲۲ روز قبل از واقعهٔ عاشورا)، به فرمان ابن زیاد، مظلومانه به شهادت رسید و پیکرش از بالای دارالاماره به پایین افکنده شد.
اهمیت تاریخی شهادت مسلم (ع)
شهادت مسلم بن عقیل دو نتیجهٔ کلیدی داشت:
- هشدار به امام: این واقعه، بزرگترین و واضحترین نشانه از پیمانشکنی و بیوفایی مردم کوفه بود، اگرچه خبر شهادت او با تأخیر به امام حسین (ع) رسید.
- اولین قربانی کربلا: مسلم بن عقیل به عنوان اولین شهید از بنیهاشم در راه نهضت عاشورا شناخته میشود و شهادت او نقطهٔ آغازین قیام حسینی بود.