آیا نمونه گیری و آزمایش خون روزه را باطل میکند؟ [نظر مراجع شیعه و سنی]

یکی از مسائلی که در ماه رمضان و در زمان روزه‌داری برای مسلمانان ممکن است پیش آید، مسأله انجام آزمایشات پزشکی، از جمله نمونه‌گیری و آزمایش خون است. بسیاری از افراد در شرایطی به پزشک مراجعه می‌کنند که نیاز به انجام آزمایش خون برای تشخیص وضعیت جسمانی خود دارند و در این حالت سوالی که پیش می‌آید این است که آیا انجام چنین آزمایشاتی روزه را باطل می‌کند یا خیر؟ این سوال در میان مسلمانان، چه در میان اهل سنت و چه در میان شیعیان، مطرح است و هر دو مذهب به‌طور خاص به تفسیر این موضوع پرداخته‌اند.

در این مقاله از دیبامگ، به بررسی نظر اهل سنت و شیعه در مورد اثرات انجام آزمایش خون بر روزه خواهیم پرداخت و به تفاوت‌ها و شباهت‌های دیدگاه‌ها در این زمینه اشاره خواهیم کرد تا مسلمانان در شرایط مشابه بتوانند با آگاهی کامل تصمیم‌گیری کنند.

حکم آزمایش خون فرد روزه دار

بر اساس نظر اکثر علمای دین، انجام آزمایش خون در ماه رمضان به دلیل عدم تطابق با شرایط باطل‌کننده روزه، روزه فرد را باطل نمی‌کند. تنها نکته‌ای که باید مد نظر قرار دهید این است که در این ماه، به دلیل ضعف عمومی ناشی از روزه‌داری، اگر خون‌گیری و نمونه‌برداری باعث ایجاد مشکل یا آسیب به بدن فرد شود، او باید روزه‌اش را افطار کرده و مواد غذایی مانند آب و شیرینی مصرف کند تا سطح قند خون و وضعیت جسمانی‌اش بهبود یابد.

همچنین، مصرف مقدار کافی آب و مواد غذایی در زمان سحری می‌تواند به فرد کمک کند تا شرایط خون‌گیری را بهتر تحمل کند.

علاوه بر ناشتا بودن، برای انجام آزمایش خون در ماه رمضان شرایط دیگری نیز باید رعایت شود. یکی از این شرایط این است که برخی آزمایش‌ها، مانند آزمایش کورتیزول و هورمون ACTH، باید در ساعات اولیه صبح و ترجیحاً در ساعت 8 صبح انجام شوند. این هورمون‌ها به دلیل الگوی شبانه‌روزی خاصی که در تولید خود دارند، در این زمان بالاترین مقادیر را دارند و نتایج بهتری را به همراه خواهند داشت.

همچنین، آزمایش خون و تست پرولاکتین، که یکی از هورمون‌های جنسی در خانم‌هاست، باید حدود ۲ تا ۳ ساعت پس از بیداری انجام شود. علاوه بر این نکته، فرد باید از انجام فعالیت‌های سنگین بدنی و همچنین استرس و اضطراب قبل از آزمایش پرهیز کند.

نظر مراجع شیعه درباره حکم آزمایش خون و نمونه گیری در ماه رمضان:

نظر امام خمینی

• خارج کردن خون از بدن در صورتی که از روی اختیار باشد و سبب ضعف گردد، برای روزه‌دار کراهت دارد. چه با حجامت و فصد باشد و چه برای آزمایش خون یا اهدای آن.

و در کراهت داشتن فرقى بین ماه رمضان و غیر رمضان نیست، اگر چه کراهت در ماه رمضان شدیدتر است.

• چنانچه خون دادن در حال روزه باعث بی‌هوشی می‌شود موضوع فرق می‌‌کند. زیرا به فتوای امام خمینی (ره) یکی از شرایط صحیح بودن روزه، عقل است؛ و اگر کسی مست یا بی‌هوش شود، هرچند در قسمتی از روز، روزه‌اش صحیح نیست.

به همین جهت است که در فتوای امام (ره) چنین آمده است که:

• خون گرفتن در ماه رمضان یا در هر روزه واجب معیّن حرام است، اگر انسان بداند که این کار موجب غشوه‌اى که مبطل روزه است، مى‌گردد و ضرورتى هم برای انجام آن نباشد.
• خون دادن برای روزه‌داری که می‌داند خون دادن سبب بی‌هوش شدن او می‌شود، ولی برایش ضرورت دارد و ناچار از این عمل است، حرام نیست.

نظر آیت اله خامنه ای و مکارم شیرازی

اهدای خون و انجام آزمایش برای روزه دار مانعی ندارد؛ اما با توجه به این که باعث ضعف می شود کراهت دارد.

نظر اهل سنت درباره حکم آزمایش خون و نمونه گیری در ماه رمضان:

نظر شیخ ابن باز ـ رحمه الله

از شیخ ابن باز ـ رحمه الله ـ دربارهٔ حکم گرفتن خون در حین روزه به منظور آزمایش سوال شد. ایشان فرمودند:

این نوع نمونه‌گیری روزه را باطل نمی‌کند و مورد عفو قرار می‌گیرد؛ زیرا این عمل ضروری است و در زمره مواردی که روزه را باطل می‌کند، به شمار نمی‌آید و در شرع مقدس مشخص شده است.

شیخ ابن عثیمین ـ رحمه الله

روزه‌دار با دادن خون به قصد آزمایش روزه‌اش باطل نمی‌شود زیرا ممکن است که پزشک نیاز به آزمایش خون داشته باشد و این روزه را باطل نمی‌کند؛ زیرا این خون کمی است و تاثیر حجامت را ندارد و اصل بر بقای روزه است و نمی‌توانیم روزه را باطل بدانیم مگر با دلیل شرعی و این‌جا دلیلی بر این نیست که روزهٔ روزه‌دار باطل شده زیرا این خون کمی است.

اما گرفتن مقدار زیاد خون برای اهدا به یک نیازمند که تاثیری مانند حجامت دارد روزه را باطل می‌کند و بر این اساس اگر روزهٔ واجب است جایز نیست که شخص در این هنگام به کسی خون اهدا کند مگر آن‌که شخص مقابل در وضعیت خطرناکی باشد و نتوان تا بعد از غروب خورشید صبر کرد و نظر پزشکان این باشد که خونِ شخص روزه‌دار برای بیمار مورد نظر مناسب است و نیاز او را برطرف می‌کند که در این حالت اشکالی ندارد که به او خون بدهد و روزه‌اش را باز کند و بخورد و بنوشد تا نیرویش بازگردد و قضای این روزه‌ای که خورده را بعدا به جای آورد.