زندگی رهبران مذهبی برجسته جهان همواره مورد توجه و کنجکاوی عمومی بوده است. پاپ فرانسیس، رهبر تازه درگذشته کلیسای کاتولیک، یکی از این چهره‌های تاثیرگذار بود که زندگی شخصی او، از جمله وضعیت تاهلش، سوالاتی را در اذهان ایجاد می‌کرد. پرسش مشخصی که مطرح می‌شود این است: آیا پاپ فرانسیس ازدواج کرده و همسر داشته است؟ پاسخ کوتاه و صریح به این سوال «خیر» است. اما درک چرایی این موضوع نیازمند بررسی عمیق‌تر تعهدات مذهبی در کلیسای کاتولیک، به ویژه قانون تجرد کشیشان و نقش خاص انجمن یسوعیان است که پاپ فرانسیس عضوی از آن محسوب می‌شود.
تعهد به تجرد: یک اصل کلیدی برای پاپ و کشیشان کاتولیک
بر اساس قوانین و سنت دیرینه کلیسای کاتولیک لاتین (رایج‌ترین شاخه کاتولیسیسم)، کشیشان ملزم به رعایت عهد تجرد (Celibacy) هستند. این بدان معناست که آن‌ها متعهد می‌شوند زندگی خود را وقف خدمت به خدا و کلیسا کرده و از ازدواج و تشکیل خانواده امتناع ورزند. پاپ، به‌عنوان اسقف رم و رهبر کل کلیسای کاتولیک، نیز مشمول این قانون است.
بنابراین، پاپ فرانسیس هرگز ازدواج نکرده و همسر و فرزندی ندارد. او، مانند اسلاف خود در قرون اخیر، زندگی خود را کاملاً به وظایف روحانی و رهبری جامعه کاتولیک جهانی اختصاص داده است. این تعهد به تجرد ریشه در الهیات و سنت کلیسا دارد. دلایل مختلفی برای این امر ذکر می‌شود، از جمله:
- تقلید از مسیح: اعتقاد بر این است که کشیشان با مجرد ماندن، زندگی عیسی مسیح را که ازدواج نکرد، الگو قرار می‌دهند.
- وقف کامل: تجرد به کشیش اجازه می‌دهد تا تمام وقت، انرژی و تمرکز خود را بدون دغدغه‌های خانوادگی، صرف خدمت به جامعه ایمانی و امور کلیسا کند.
- پدر روحانی: کشیش به‌عنوان پدر روحانی جامعه خود عمل می‌کند و تجرد به او امکان می‌دهد تا این نقش را به‌طور کامل‌تری ایفا کند.
- نشانه ملکوت آسمان: تجرد گاهی به‌عنوان نشانه‌ای از زندگی آینده در ملکوت خدا تفسیر می‌شود، جایی که ازدواج وجود ندارد.
لازم به ذکر است که تجرد اجباری برای همه کشیشان در تمام شاخه‌های مسیحیت یا حتی تمام شاخه‌های کاتولیک وجود ندارد. برای مثال، در بسیاری از کلیساهای کاتولیک شرقی، مردان متاهل می‌توانند به مقام کشیشی منصوب شوند، هرچند اسقف‌ها همچنان از میان مجردها انتخاب می‌شوند. با این حال، در کلیسای لاتین که پاپ رهبر آن است، تجرد برای کشیشان یک الزام قطعی است.
پاپ فرانسیس و انجمن یسوعیان (ژزوئیت‌ها)
عامل دیگری که بر وضعیت تاهل پاپ فرانسیس تأکید می‌کند، عضویت او در انجمن عیسی یا یسوعیان (Jesuits) است. خورخه ماریو برگولیو (نام اصلی پاپ فرانسیس) در سال ۱۹۵۸، در دوران جوانی و پیش از رسیدن به مقام کشیشی، به این فرقه مذهبی پیوست. انتخاب او به‌عنوان پاپ در سال ۲۰۱۳ از چند جهت تاریخی بود: او اولین پاپ یسوعی، اولین پاپ از قاره آمریکا و اولین پاپ غیراروپایی پس از قرن هشتم میلادی است.
انجمن یسوعیان که توسط سنت ایگناتیوس لوئیولا در قرن شانزدهم تأسیس شد، یکی از بزرگترین و تأثیرگذارترین فرقه‌های مذهبی مردانه در کلیسای کاتولیک است. یسوعیان به تعهد شدید خود به آموزش، فعالیت‌های تبلیغی، عدالت اجتماعی و پژوهش‌های فکری شهرت دارند. اعضای این انجمن، علاوه بر نذرهای رایج فقر و اطاعت که در میان بسیاری از فرقه‌های مذهبی مشترک است، نذر سومی به نام عفت (Chastity) نیز می‌کنند.
نذر عفت برای یسوعیان، به معنای تعهد مادام‌العمر به تجرد و پرهیز از هرگونه رابطه جنسی و ازدواج است. این بخشی جدایی‌ناپذیر از هویت و تعهد یک یسوعی است و ریشه در تمایل به وقف کامل خود به خدا و مأموریت انجمن دارد. بسیاری از یسوعیان “حرفه‌ای” (Professed Jesuits) نذر چهارم و ویژه‌ای نیز مبنی بر اطاعت خاص از پاپ در مورد مأموریت‌ها می‌گیرند که نشان‌دهنده تعهد عمیق آن‌ها به خدمت کلیسای جهانی است.
بنابراین، پاپ فرانسیس نه‌تنها به‌عنوان یک کشیش کاتولیک در آیین لاتین، بلکه به‌عنوان یک عضو متعهد انجمن یسوعیان نیز، نذر تجرد کرده و زندگی خود را بر این اساس بنا نهاده است. عضویت او در این فرقه، تعهد او به زندگی مجردانه را دوچندان می‌کند.
عضویت پاپ فرانسیس در انجمن یسوعیان، که اعضای آن نذر عفت و تجرد مادام‌العمر می‌کنند، این تعهد را تقویت می‌کند. او، مانند بسیاری از پیشینیان خود و اعضای فرقه‌اش، زندگی خود را به خدمت روحانی، رهبری کلیسای کاتولیک و پیروی از آنچه به‌عنوان وقف کامل به خداوند تلقی می‌شود، اختصاص داده است.